[InterPress] Օսմանյան կայսրությունում քրիստոնյաների ցեղասպանության նոր պատմությունը նախազգուշացում է ապագայի համար
«Դա տևեց ինը տարի», – նա ինձ այս շաբաթ խոստովանեց հեռախոսով: Նա խոսում է Աթաթուրքի ներգրավման մասին `Օսմանյան կայսրության մոտ 2,5 միլիոն քրիստոնյաների ցեղասպանության վերջին փուլերում: Ինչպես են «կրոնները ստիպում մարդկանց դիմել չափազանց մեծ բռնությունների», նա հիշում է թուրքերին, Իսլամական պետության, խաչակրաց արշավանքները և նույնիսկ դատապարտում է արաբներին ինքնաքննադատության անկարողության համար:
Մորիս-Զեեվի գրքի վերնագիրն է «Երեսունամյա Ցեղասպանությունը. Թուրքիայի՝ քրիստոնեական փոքրամասնությունների ոչնչացումը 1894-1924 թթ.» կզայրացնի թուրքերին: Հայերը և մյուս քրիստոնյաները կքննադատեն նրա ակնհայտ պնդումը, որ նա բացահայտեց, ըստ որի նրանց սպանդը տևեց 30 տարի, մյուսները խոսում են Հայոց ցեղասպանության մասին սկսած 19 դարի վերջից և շարունակված 1915-ից հետո, երբ սպանվեցին գոյատևած հայերը, հույները, ասորիները և այլք: Արաբական աշխարհն էլ կասկածի տակ կդնի իր տեսակետը, ըստ որի քրիստոնյաների հոլոքոստը (իմ խոսքը) առավել մոտիվացված է եղել իսլամով, քան թուրք ազգայնականությամբ:
Թուրքերը պետք է ըմբռնեն, որ ցեղասպանությունն իրենց պատմության մի մասն է
35 տարիների ընթացքում հայերի ցեղասպանության մասին գրելիս կասկածներ ունեմ, որ Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբում սանձազերծված Օսմանյան կայսրությունում «ջիհադը» իրականում այնքան կատաղի էր, որքան ներկայացնում է Մորիսը: Մուֆթիները, իրոք, ասում էին, որ քրիստոնյաների դեմ սուրբ պատերազմի մեջ են, բայց ոչ գերմանական քրիստոնյաների, ավստրո-հունգարացի քրիստոնյաների, չեզոք քրիստոնյաների կամ Կենտրոնական դաշինքի դաշնակիցների (Բուլղարիա) դեմ: Մզկիթի հարկերի գորգերի վրա նստած շատ մուսուլման հավատացյալներ պետք է անհանգիստ իրենց գլուխները թափահարեին այդ դեպքում: Սակայն պետք է նկատի առնել, որ գերմանացի սպաները վերապատրաստում էին օսմանյան բանակին, իսկ գերմանացի դիվանագետներն ու գործարարները ականատեսն էին հայերի ցեղասպանության իրենց աչքերով, որի մասին գրեցին հետագայում: Հիտլերը իր գեներալներին էր ասել, թե ովքեր են այժմ հիշում հայերին՝ խոսելով 1939 թ. Լեհաստան ներխուժելու մասին: