Գիրքը բացատրում է համավարակի մեխանիզմը

«Հիվանդանալուց ես չեմ վախենում։ Իսկ ինչից եմ ես վախենում։ Նրանից, թե ինչպես կարող է փոխվել մեր կյանքը։ Նրանից, որ ինձ ծանոթ «քաղաքակրթությունը» կփլուզվի՝ քարտերից պատրաստված տնակի նման։ Ես վախենում եմ, որ մեր սովորական աշխարհը կոչնչացվի՝ առանց հետք իսկ թողնելու, բայց միաժամանակ վախենում եմ և հակառակից․ որ իմ վախերը անիմաստ կլինեն, և աշխարհում ոչինչ չի փոխվի»․

Ջորդանո «Համավարակ» գրքում ներկայացված են հեղինակի նոթագրությունները, որոնք գրել է Հռոմում գտնվող իր տանը վիրուսի տարածման ամենաթեժ շրջանում։ Գիրքը բազմաթիվ տեղեկություններ է տալիս համավարակի առաջացման, բռնկման, տարածման առաջին շրջանում վարակի "մեխանիզմը" հասկանալու համար, ինչպես նաև վարակի առաջխաղացում կանխելու քայլերի մասին։ Հեղինակը տալիս է մի շարք հարցերի պատասխաններ, առաջարկում մի շարք լուծումներ, օրինակ՝ ինչ փոխվեց աշխարհում համավարակից հետո, ինչպես պետք է պայքարել վարակի դեմ, կամ ինչ է պահանջվում դրա համար նախ մարդկությունից, հետո՝ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ։

Գրքում նաև կորոնավիրուսի միջոցով հեղինակը պատմում է մեր և ընդհանրապես մարդկության մասին։ Հեղինակը այն կարծիքին է, որ վարակը օգնում է հասկանալ՝ ինչպիսին ենք մենք ճգնաժամի ժամանակ և ինչպես ենք մեզ դրսևորում նմանատիպ ճգնաժամերի ժամանակ։ Իսկ ի՞նչը դարձավ վարակի առաջացման պատճառ․ բոլորիս այդքան հուզող հարցը այդպես էլ չստացավ գիտական, ապացուցված պատասխան, բայց ունի հարյուրավոր չհաստատված, երբեմն էլ զավեշտալի վարկածներ․ ամենատարածված վարկածը «չղջիկներն» են կամ այլ կերպ ասած չղջիկներից կամ այլ նմանատիպ կենդանիներից պատրաստված կերակուրները, որոնք ուտում են չինացիները, և ինչն էլ կարող էր վիրուսի առաջացման պատճառ դառնալ։

Հեղինակը հնարավորինս պարզ և մատչելի լեզվով է ներկայացնում վարակը և նրա առաջացրած խնդիրները, բայց միաժամանակ հիշեցնում է, որ սա մարդկությանը պատուհասած առաջին և վերջին վարակը չէ․ այդպիսիք եղել են մարդկության պատմության ողջ ընթացքում և կլինեն նաև ապագայում․ «Այն, ինչ տեղի է ունենում, սոսկ դժբախտ դեպք չէ, ոչ էլ պատուհաս։ Եվ ամենևին էլ նոր բան չէ։ ԱՅՍ ԱՄԵՆԸ ԵՂԵԼ Է ՆԱԽԿԻՆՈՒՄ ԵՎ ԿԼԻՆԻ ԿՐԿԻՆ»։

Թերևս ամենակարևորը, որ պետք է քաղել գրքից, պետք չէ մեղադրել որևէ պետության (առավել ևս՝ ասիական որևէ ազգի)՝ վարակի օջախ և դրա տարածման պատճառ դառնալու համար։ Սրա լավագույն օրինակին մենք ականատես եղանք վարակի տարածման սկզբնական շրջանում(ցավոք սրտի, նմանատիպ դեպքերի կարող ենք ականատես լինել նաև այսօր) և՛ Հայաստանում, և՛ այլ ցանկացած երկրում ավելի ցածր խավի կամ հասարակության չկրթված շրջանում։ Սրա վառ օրինակներից մեկն էլ այն է, որ բոլորը վարակի բռնկման և տարածման համար մեղադրում էին չինացիներին, քանի որ առաջին վարակվածը հայտնաբերվել էր Չինաստանի Ուհան քաղաքում։ Բայց խնդիրն այն է, որ միայն չինացիներին չէ, որ մեղադրում էին․․․ Հաշվի առնելով, որ ասիական որոշ ազգերին (ինչպես՝ ճապոնացիներին, կորեացիներին,չինացիներին, մոնղոլներին) շատերը չեն տարբերում միմյանցից, այդ իսկ պատճառով հարձակման թիրախ դառնում են բոլոր «նեղ աչքեր» ունեցողները առհասարակ՝ առանց բացառության։ Նմանատիպ մի օրինակ էլ հենց բերում է Պ․ Ջորդանոն իր՝ «Համավարակ» գրքում։ Մի ճապոնուհի իր դստեր հետ Միլանի սուպերմարկետներից մեկում է եղել, երբ նրանց մոտեցել են մի խումբ տղաներ և բղավել՝ասելով, որ նրանց մեղքով է այս ամենը, և որ նրանք պետք է վերադառնան իրենց հայրենիք՝ Չինաստան։ Կամ հիշենք նաև, որ Իրանում առաջին վարակակիրների ի հայտ գալուց հետո, մի խումբ իրանցիներ փորձեցին հրդեհել Իրանի Բենդեր Աբբաս քաղաքի հիվանդանոցը, որտեղ ենթադրաբար բուժում էին ստանում իրենց համերկրացի վարակակիրները։ Կամ մեկ այլ օրինակ, թե ինչպես էին Հայաստանում մի խումբ մարդիկ մեղադրում, որ օդանավակայանը չէին փակել, և Հայաստան էին ժամանել մի շարք ՀՀ քաղաքացիներ, որոնք, ինչպես հետագայում պարզվեց, վարակակիր էին, և որոնք դարձան Հայաստանում վարակի տարածման պատճառ։

Ինչպես է հեղինակը բացատրում նմանատիպ միջադեպերի վերաբերյալ մարդկանց վերաբերմունքը համավարակի կամ այլ որևէ պատահարի կամ աղետի ժամանակ․ «Վախը մեզ ստիպում է տարօրինակ բաներ անել»․ ասում է նա։ Ըստ նրա՝ բնական է ցանկացած արձագանք, որը սովորաբար վախով է պայմանավորված լինում, այսինքն՝ մարդը կարող է ցանկացած կերպ արձագանքել, երբ վտանգ է զգում իր անձի կամ իր հարազատներից մեկի նկատմամբ։ Այսպիսի դեպքերում սովորաբար մարդը կորցնում է սթափ, զգոն դատելու ունակությունը, և հազվադեպ դեպքերում, կարելի է ասել, չի տարբերվում ոչ բանական արարածից։ Բայց մարդիկ դեռ մի կողմ․ իսկ պետություննե՞րը․ ինչպե՞ս են նրանք իրենց պագում զարգացած պետությունները․ նրանք ևս իրենց պահում են երեխաների նման կամ էլ ճիշտ կլինի ասել «լեզվանի կանանց պես»։ Այն էլ այնպիսի պետություններ, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ն և Չինաստանը։ ԱՄՆ-ն այն կարծիքին է, որ կորոնավիրուսը դուրս է եկել Ուհանի բիոքիմիական հետազոտությունների լաբորատորիայից։ Այս երկու պետությունները նաև մեկմեկու մեղադրում են աշխարհում կորոնավիրուսի համավարակի վերաբերյալ ապատեղեկատվություն տարածելու մեջ, ինչպես նաև մեղադրում էին միմյանց, որ մեկը մյուսից ցանկանում է պատվաստանյութերի կամ համավարակի մասին կատարված հետազոտությունների արդյունքները գողանալ։ Այս և նմանատիպ այլ խնդիրների համար լուծում է առաջարկում Յուվալ Նոյ Հարարին իր «Կորոնավիրուսի դեմ պայքարում մարդկությունն առաջնորդ չունի» հոդվածում, որում մի շարք տարբերակներ է առաջարկում՝ այս ճգնաժամից դուրս գալու համար։

Գրքում վերջում տեղ գտած Հարարիի հոդվածները կարծես լիովին ամբողջացնում, ամփոփում են Ջորդանոյի մտքերը և դնում վերջակետ։ Կարծում եմ՝ ավելի շատ ինֆորմացիա կլիներ համավարակի մասին, եթե, օրինակ, գիրքը գրվեր այս օրերին, ոչ թե վարակի բռնկման սկզբնական շրջանում։ Չնայած հեղինակի տված տեղեկությունն էլ բավականին առատ էր։

Պ․ Ջորդանոն առաջարկում է նաև վարակի տարածումը կանխարգելելու մի քանի խելամիտ եղանակ, որոնց հետևելու դեպքում հնարավորինս կնվազեր վարակակիրների քանակը։ Ինչպես նաև կարևորում է իշխանությունների, փորձագետների ու ժողովրդի միջև ճշմարտության առկայությունը։ Քանի որ ստի վրա հիմվելով՝ հնարավոր չէ հասնել հաջողության, այն էլ կորոնավիրուսի դեմ պայքարում։ Այնուամենայնիվ չենք կարող մեղադրել որևէ երկրի՝ համավարակի տարածման առաջխաղացումը կանխել չկարողանալու համար, որովհետև անհնար է 7․5 միլիարդ մարդու միաժամանակյա տեղաշարժը կառավարել կամ վերահսկել, այն էլ 21-րդ դարում, երբ մարդը ունի տեղաշարվելու տասնյակ տարբերակներ։ Ամենասիրելի մեջբերումը՝ Ժամանակակից աշխարհում քաղաքացիները, իշխանավորներն ու փորձագետները սիրային եռանկյունու 3 գագաթներն են, որոնք այլևս չեն հասկանում միմյանց։