ԲԱՑԱՌԻԿ. Հ. Քեշիշյանի տաղանդավոր10 դերասանները. Արսեն Գրիգորյան (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ)
Ես զրուցում եմ մարդկանց հետ, ովքեր հաճախ են հայտնվում են նաև իմ նկարահանման տաղավարում և ովքեր այսօր ստեղծում են հայ դերասանական դպրոցը. Մի գուցե նոր, մի գուցե հակասական, մի գուցե ոչ այնքան ընդունելի ավագ սերնդի համար, բայց նրանք են այսօր բոլորի շուրթերին և նրանց մասին է խոսում հասարակությունը: Առաջին հյուրը Արսեն Գրիգորյանն է, դերասան, ով որոշել է տեղափոխվել Նյու Յորք: Ինչո՞ւ:
Որովհետև Նյու Յորքի կյանքն ու էներգետիկ դաշտն այնքան մեծ է, որ ես այնտեղ հանդարտ ու սովորական եմ: Այստեղ, երբեմն զգում եմ, որ ինչ որ իմաստով գուցե շատ են:
Կա այնպիսի զգացողություն, որ դու քեզ վատնում ես այն հասարակության մեջ, որտեղ ապրում ես և այն ոլորտում` որտեղ աշխատում ես:
Վատնել, հենց այդ բառով չեմ կարող ասել, բայց երբեմն քամվածություն եմ զգում:
Քամվածություն ինչ իմաստով: Քամվածություն` աշխատանքից հետո հոգնածություն և բավարարվածություն, թե վատ իմաստով, որ քեզ օգտագործել են և դու չես ստացել այն հետադարձ զգացողությունը, որը քեզ անհրաժեշտ է:
Ինձ թվում է հետադարձ վերաբերմունք բավական ստացել եմ ու ստանում եմ դեռ, ինչի համար շատ ուրախ եմ: Բայց ընդհանուր առմամբ օդում, այսպես ասած, անբնական լարվածություն կա, որն ինձ համար անհասկանալի է, Ես աշխատանքից չեմ հոգնում, այլ լիցքավորվում եմ: Ինչքան էլ հոգնած եմ լինում, ես ինձ բավարարված եմ զգում որպես մարդ: Բայց ընդհանուր առմամբ, մի անբնական լարվածություն կա, որը ոնց որ միշտ պարտավորեցնի: Միայն ինձ չէ, շատերին, ես տեսնում եմ, որ մարդիկ են այդպիսին: Գնում են խանութ, կարող են ուղղակի գնում կատարել, բայց դա անում եմ լարվածությամբ: Թվում է թեկուզ հենց խանութ գնալը պարզապես գործողություն է, բայց մարդիկ դա մի տեսակ ուռճացված գործողության են վերածում:
Խոսենք այն կենսակերպի մասին, որը որ ունես դու: Այն ավելի նման է խաղի իրական կյանքում, թե դու փորձում ես խաղը զատել կյանքից և այն տեղափոխել միայն բեմ:
Ես խաղը միայն բեմում եմ անում, որովհետև շատ սիրում եմ իմ մասնագիտությունը: Ու չեմ կարող դրան վերաբերվել այնպես, որ ամեն առիթի դեպքում օգտագործեմ: Կյանքում բացարձակ չեմ տրվում դրան, ընդհակառակը, կյանքում փորձում եմ ավելի բաց ու անկեղծ լինել` թե դիմացինից ընդունելու, թե արձագանքելու, աշխատում եմ լինել այնպիսին, ինչպիսին այդ պահին ինձ զգում եմ: Կյանքում չեմ խաղում, հիմա անգամ չեմ խաղում:
Թատրոն, կինո, հեռուստատեսություն: Ո՞րն է քո համար առաջնայինը և որտե՞ղ ես քեզ ավելի հարմարավետ զգում:
Միշտ ինձ ավելի հարմարավետ եմ զգացել թատրոնում: Սկզբում, երբ որ ի շնորհիվ քեզ, ես հայտնվեցի հեռուստատեսությունում, սկզբում մի պահ հիասթափվել էի, որովհետև այն կենդանությունը որը որ կա թատրոնում, չկարողացա հենց սկզբում ըմբռնել հեռուստատեսութան մեջ: Բայց, երբ զգացի դա նաև հեռուստատեսությունում, սկսեցի շատ սիրել նաև հեռուստատեսությունը: Հետաքրքիր է, դրանք իսկապես շատ տարբեր են, բայց մեկը մյուսին երբեք խանգարող չի: Հիմա շատ սիրում եմ ֆիլմում աշխատելը, որովհետև այն էմոցիոնալ դաշտը, որը որ կա նկարահանման հրապարակում, երբ քո շուրջ բաներ է տեղի ունենում, աքշըն, ռեժիսորն ասում է սկսեցինք, և այլն, դու մտնում ես էդ խաղի մեջ... կողքդ նվազագույնը 30-ից ավելի մարդ կա, ու այդ ամեն ինչի հետ մեկտեղ լինել այն էմոցիայի մեջ, որը որ կաս: Այս բոլոր ասպարեզների մեջ, ի դեպ, ես շատ գնահատում եմ Հրաչ քո էմոցիոնալ ներկայությունը որպես մարդ: Ոչ թե պրոֆեսիոնալ, որը կարող է ասել` թե ինչ անել որ դեպքերում, մարդու, որ ներսում է. թե հեռուստատեսությունում, թե թատրոնում, թե կինոյում:
Մեր մասնագիտության մեջ երևի թե ամենակարևոր կետերից մեկն է, ներկա լինել, հնարավորինս փորձել օգտագործել ունակությունները և ցույց տալ ինչի ես ընդունակ: Այ վերջերս նկարահանվեցիր նաև հոլիվուդյան ֆիլմում: Ի՞նչ էր դա, ի՞նչ ֆիլմ էր, ինչպե՞ս հայտնվեցիր այնտեղ:
Այդ պատմությունը շատ հետաքրքիր է: Այդ ժամանակ Նյու-Յորքում էի, Յունիոն Սքուերում, լուսաֆորի տակ սպասում էի, որ լույսը փոխի, փողոցն անցնեմ ու արդեն մոտ 2 ամիս էր այնտեղ էի: Գնացել էի սովորելու: Ինքս ինձ հետ զրույցի մեջ էի: Ասում է` լավ Արսեն` ի՞նչ ես ուզում անել: Ու այդ ժամանակ...
Մեքենան կանգնեց...դուդուկի ձայնով երաժշտություն...
Ու այդ ժամանակ մտածում էի, որ ֆիլ եմ ուզում: Իհարկե ԱՄՆ -ն Հայաստանի նման չէ, որտեղ տարին մեկ կամ երկու ֆիլմ նկարվի, դա մեծ ինդուստրիա է, որ սկսվում է հեռուստատեսությունից, անցնում քասթինգ տնօրենների, պրոդյուսերների, ռեժիսորների ձեռքով ու վերջում հայտնվում է էկրանին: Ու այդ ժամանակ հասկացա, որ փոքր կինոստուդիաների կինոֆիլմում եմ ուզում նկարահանվեմ: Ու հենց դա էի մտածում, ու ստանում եմ զանգ իմ ու քո ընկեր օպերատոր Մկո Մալխասյանից, ով ասում է, Արսեն, չես հավատա, ինձ խնդրել են գտնել հայ դերասանի, որն ԱՄՆ-ում է, որովհետև մի ֆիլմում այդպիսի դեր կա, տաքսու վարորդի դեր պետք է կատարի:
Քշել գիտե՞ս:
Չէ: Ծանոթանում են Կարեն Կարագուլյանի հետ, Կարենն էլ իմ լուսանկարները ուղարկում է ռեժիսոր Շոն Բեքերին: Շոն Բեքերն էլ մի ռեժիսոր է, որը հենց ԱՄՆ-ՈՒՄ մեր մասնագիտության մեջ շատ սիրված մարդ է և անկախ կինոարտադրության ամենամեծ մրցանակներն ունի: Ի վերջո, Շոնը լուսանկարները նայում է, և հաստատում է: Գնում եմ Լոս-Անջելես, նկարահանումները հենց Հոլիվուդում էին: Դես ես չասացի, որ մեքենա վարել չգիտեմ: Երգիչ Արմեն Պապիկյանը Նյու Յորքում ինձ սովորեցնում է միայն, թե ինչպես պիտի գործի դնեմ շարժիչը, ինչպես մեքենան տեղից շարժեմ: Միայն այդքանը իմանալով, գնում եմ Լոս-Անջելես, մեկ օրում սովորում եմ մեքենա վարել, ու հենց այդ օրը ոտքս ոլորում եմ
Ու ստացվում է կաղ վարորդ...
Այո, վարորդը նաև կաղ է ստացվում: Հաջորդ օրը, նկարահանման եմ գնում ու երբ նստում եմ տաքսին, որով որ պիտի նկարահանվեի, տեսնում եմ, որ փոխանցման տուփը ղեկի վրա է: Դա էլ ուրիշ պանիկա, բայց դե հիմա… Ու գիտես ինչն էր հետաքրքիր, հենց փողոցում վարում եմ մեքենան, հենց իրական երթևեկության մեջ, ներքևից դեմքիս վրա գցված լույսն է, մյուս կողմից տեսախցիկը, պետք է վարեմ, մի հատ էլ հայելիով պետք է նայեմ ու խաղամ, հետո պահեր կային, որ պետք էր պտտվել: Պատկերացնո՞ւմ ես չէ, ինչ պանիկա է, որի արդյունքում ստացվեց այնպիսի մի տաքսու վարորդ, որը ինչպես ուզում, այնպես վարում է:
Մի պահ, երբ որ կարմիր լույսի տակ կանգնած էի, տեսա լուսինը, շատ մեծ, շատ կարմիր: Ու հիշեցի իմ մանկության լուսինը, որի հետ փոքր ժամանակ զրուցում էի: Ու այդ պատկերն ինձ հիշացրեց իմ մանկության անվերջ զրույցը լուսնի հետ: Ռեժիսորն էլ կողքս նստած էր: Այդ պահին չէին նկարում, ու շրջվեցի, ասացի, տեսնում եք ինչ մեծ լուսին է....: Երևի չհասկացավ, մինչդեռ ուզում էի ասել, որ ժամանակին լուսնից խնդրել էի, որ ամերիկյան ֆիլմում նկարվեմ: Ու դա կատարվում էր:
Լավ կերպա՞ր էր այդ տաքսու վարորդը, թե՞ կարծրատիպային էր:
Ես խաղում էի հոմոֆոբի դեր, հայ տղայի կերպար էր, ով գիտի մեկի մասին, որը սեռական այլ կողմնորոշում ունի, և դա նրա համար անընդունելի է: Եվ հետաքրքիրն այն էր, որ թե նկարահանումից առաջ, և նկարահանումների ժամանակ մտածում էի ինչպե՞ս խաղալ: Ասում են կարծրատիպ է չէ` հայ տաքսու վարորդ, հոմոֆոբ, ինչպիսի կերպար պիտի լինի, բայց գիտես ես ոնց լուծումը տվեցի, որ ոչ թե կարծրատիպային դարձավ, այլ մեկը, որի համար սեռական այլ կողմնորոշումն անհասկանալի է` դերի իմ մոտեցումը հենց ինձանից դուրս եկավ: Հույս ունեմ, ու վստահ եմ, որ մարդիկ դիտեն, իմ ոչ մի կերպարին չեն նմանեցնի: Բայց դա այնպիսի մեկը չէր, որ ժեստ է անում, որը ինձ հետ բացարձակ կապ չունի, Ես իմ միջից հանեցի այդ ամեն ինչը:
Մայզներն ասում է «Հասնել ճշմարտության հորինված իրավիճակում», Ստանիսլավսկին կարծես թե տարբեր բան չի ասում: Այսինքն հիմքը նույն Ստանիսլավսկին է:
Հիմա այո Ստանլիսլավսկին է, բայց նույն Ստանիսլավսկին վերջում ասել է, որ այն ուղղությունը, որը որ տվել է, հակված է ինչ որ մի առումով դերասանին փակուղում պահելու: Մինչդեռ Մայզներն ասում է` խաղալ երևակայության շնորհիվ, որը անսպառ է:
Նույն Մայզները ասում է, որ երկու տիպի դերասաններ կան, ովքեր անվերապահորեն կատարում են իրենց առջև դրված խնդիրը, չխորանալով դերի հոգեբանության մեջ և հասնում են լիակատար արդյունքի, և կան դերասաններ, ովքեր ուզում են այդ դերի ներսը տեսնեն, հասկանան: Հիմա դու որ տիպին ես պատկանում:
Դերասանական տարբեր դպրոցներ, տարբեր ձևով են փորձում դերասանին մոտեցնել իրական կերպարին: Ստարսբերգն էլ ասում էր, որ ամենակարևորն էմոցիոնալ հիշողությունն է, այսինքն պետք է կերպարը խաղալիս դու էմոցիոնալ հիշողության միջոցով կառուցես քո կերպարը: Մայզներինը մի փոքր ավելի իրական է:
Մայզները գիտես ինչ է ասում, Եթե դու նույնիսկ կյանքում առիթ չունենաս իմ տեխնիկային անդրադառնալու, որպես դերասան քո տարիների փորձը, պրակտիկան ինտուիտիվ բերելու է դրան:
Բնականաբար, և նկարահանումների ընթացքում իմ տարիների փորձը, այն դերասաններն են ի վերջո, հաջողակ, այսպես ասած ռեժիսորի սիրելին դառնում, ովքեր ավելի իրական են, ավելի արագ են կողմնորոշվում, ավելի արագ կարողանու կառուցել իրենց կերպարը, ի տարբերություն թատրոնի, որտեղ կա ժամանակ փորձերի, աշխատելու ու հղկելու համար: Լավ թատրոնից խոսենք: Ի՞նչ է կատարվում Կամերային թատրոնում, ի՞նչ ես անում, ի՞նչ նոր բան պետք է անես, կամ ուզում ես անել:
Կամերային թատրոնում «Ի՞նչ տարբերություն, թե ում հետ» ներկայացումն է, որն արդեն վեց տարի խաղում ենք, դա է շարունակվում, «Կառավարական համերգ» ներկայացման մեջ եմ ու Լուսինեն Երնջակյան ուզում է նոր գործ սկսի, որը շատ հետաքրքիր է բեմադրված ամոբղջ աշխարհում: Լուսինեն հիմա ցանկանում է ֆիլմն ու թատրոնը սինթեզել: Հանդիսատեսը միևնույն ժամանակ գալով թատրոն, կարող է նաև ֆիլմ տեսնել, և ներկայացում: Ի դեպ, այս նոր ներկայացման առաջին փորձն այսօր է լինելու:
Թատերական այլ ռեժիսորների հետ համագործակցում ես, բացի Լուսինեից:
Իհարկե, իմ վերջին համագործակցությունը եղել է Վահան Տեր-Բադալյանի հետ «Սիրո Կամուրջ» ներկայացման մեջ: Իհարկե շատ արագ ես ներմուծվեցի, բայց դե Վահանի հետ երկար տարիներ եմ աշխատել, սկսել ենք դեռ Փոքր Թատրոնի ժամանակներից: Արմեն Մազմանյանի հետ աշխատել եմ, իմ ուսուցիչն է եղել: Անգնահատելի է ինձ համար իր ներդրումն իմ մեջ, որպես դերասանի: Աշխատել եմ նաև Արմեն Էլբակյանի հետ: Ես գնացի, սովորեցի ԱՄՆ, մինչդեռ դրանից առաջ Արմեն Էլբակյանը այ էդ կենդանության շունչը անընդհատ հարցնում էր, պահանջում էր քեզանից: Ու եթե մի բան այն չէր, նայում էր, ասում էր` ի՞նչ ես անում, ոնց կարելի է ինձ խաբել: Արմենի հետ իմ պրակտիկան, որպես ռեժիսորի հետ աշխատանքի ինձ շատ օգնեց, շատ բացեց:
Ինձ թվում է Քամիլը պետք է, ինքն ուղղակի ժամանցի, առանց ամբիցիաների, երջանիկ կերպար է, որը որևէ ամբիցիա չունի: Քամիլն ասում է, 10 րոպե, լսեք, առանց խորը փիլիսոփայական մտքերի: Այդ կերպարը դրա համար եմ սիրում ու երբ խաղում եմ, ինքը ինձ ուրախացնում է:
Այսինքն, դու կողմ ես, որ դերասանը անի և սա, և նա, տարբեր բաներ փորձի:
Իհարկե, որովհետև ես հայտնաբերում եմ ինձ տարբեր դերերում, ես այսպիսին էլ կարող եմ լինել: Երբեմն զարմանում եմ ինձ վրա: Օրինակ հենց Նյու Յորքում, գիտե՞ս ինձ ինչն էր ուրախացնում, էնտեղ երբ որ ապրում ես, կարծես աշխարհի հետ շփվես: Ու երբ որ ասենք շփվում եմ ֆրանսիացիների հետ, կամ գերմանացիների, իրենց մշակույթը, սովորույթները լրիվ ուրիշ են: ԻՆձ հայտնաբերում էի, որ օրինակ գերմանացու հետ շփվելիս, ես ինչ որ մի կերպ եմ, ինչպիսին նախկինում չեմ եղել: Ու որպես դերասան էլ է դա ուրախացնում, որ վայ, դա էլ կա իմ մեջ:
Ի՞նչի ես պատրաստ հանուն դերի, հանուն կերպարի ստեղծման:
Ամեն ինչ, դերի համար ես անխնա եմ, մարմինս, սիրտս, հոգիս, միացնում եմ մինչև վերջ:
Սպասում ե՞ս ինչ որ մի բանի, ի՞նչ որ մի հրաշքի մասնագիտության մեջ, մի պահի, որ խաղաղ, ցնցես ու ասես, որ ես եմ:
Նույնիսկ աչքերս լցվեց: Սպասում եմ, ու ներքին մի համոզում ունեմ, որ դա լինելու է, այդ օրը գալու է: Դա իմ մանկության ցանկություններից մեկն է: Գիտեք վերջերս սկսել են տեղի ունենալ բաներ, որ երազում էի մանուկ ժամանակ: Օրինակ, հրավեր է գալիս Տուափսեից: Ու սկսում եմ հիշել, որ դա ուզել եմ: Ես սպասում եմ էտ մեծ բանին ու հավատում եմ, որ դա լինելու է և ուզում եմ մարդիկ էլ իրենք իրենց հավատան: