Հոգեկան խանգարումներ, որ կարելի է բացահայտել խոսքով ու պահվածքով
October 16, 2018
Դեպրեսիա
Թաքնված դեպրեսիան բացահայտելը բարդ է: Դեպրեսիա ունեցողները ցույց են տալիս, որ իրենց կյանքում ամեն ինչ նորմալ է, պրոբլեմատիկ թեմաները շրջանցում են: Բայց հենց որ խոսեք այն ոլորտների մասին, որտեղ ունեն դժվարություններ, նրանց դեմքին կնկատեք հուսահատություն:
Դեպրեսիան ամենատարածված հոգեբանական հիվանդություններից է: Ամբողջ աշխարհում դեպրեսիա ունի 300 միլիոն մարդ: Դեպրեսիայի ժամանակ նկատվում է տրամադրության կայուն անկում, կյանքի ու նախկին հետաքրքրությունների նկատմամբ անտարբերություն, ինքնագնահատականի իջեցում, վատատեսություն, քնի ու ախորժակի վատթարացում:
Մարդու խոսքը դեպրեսիայի ժամանակ
- Ցածր ձայն
- Զրուցելու ցանկության բացակայություն
- Պատասխան տալուց առաջ երկար մտածում են, դադար են տալիս, ու ամեն մի բառը երկար ընտրում են
- Հաճախակի օգտագործում են բացասական երանգավորում ունեցող բառեր («միայնակ, տխուր, դժբախտ»), դերանուններից նախընտրում են «ես»-ը, ու օգտագործում տոտալություն արտահայտող բառեր («միշտ, ոչ մի բան, ամբողջությամբ»):
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում
Յուրահատկություններն են. Տրամադրության փուլերի փոփոխություն`ընդգծված տրամադրության բարձրացում, առաջ շարժվելու, ինչ-որ բան անելու, ստեղծագործելու ցանկություն, հետո հաջորդ փուլն է գալիս` դեպրեսիա, ապատիա, հուսահատություն, անկարողություն, անտարբերություն: Պահը, երբ սկսվում է փոփոխությունների էտապը, հնարավոր չէ կանխատեսել:
Երկբևեռ աֆեկտային խանգարումը կամ մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզը ևս մեկ հիվանդություն է կապված տրամադրության փոփոխությունների հետ: Այդ խանգարումն ունի աշխարհում 60 միլիոն մարդ: Ամեն մի ժամանակահատվածի տևողությունը անհատական է ու անկանխատեսելի, կարող է մի քանի օր տևել կամ շարունակվել մի քանի ամիս:
Մանիակալ ֆազան տարբերվում է անհավանական տրամադրության ու ուժերի բարձրացմամբ, ընդգծված ակտիվությամբ, այդ թվում նաև` սեքսուալ: Էներգիան այնքան շատ է, որ մարդը դադարում է քնել, ուտել, նա անընդհատ զբաղված է: Մարդն այս ընթացքում դառնում է չափազանց շատախոս, մի մտքից թռնում է մյուսին.
- Ինքնավստահություն, գլուխ գովալու ցանկություն: Մարդը պատմում է, որ ի վիճակի է սարեր շուռ տալ:
- Անհեթեթ գաղափարներ: Օրինակ, խանգարումն ունեցողը կարող է ասել, որ բոլորն իրեն նախանձում են ու ուզում են վնասել:
Դեպրեսիվ փուլը ուղեկցվում է ուժերի թուլությամբ, ցածր ինքնագնահատականով, սեքսուալ ցանկությունների պակասով, հետաքրքրությունների կորուստով: Մարդը ճնշված է, չի ուզում շփվել: Ծանր դեպքերում` ինքնասպանություն գործելու ցանկություն ունի:
Ընդհանրական տագնապալի խանգարում
Այս խանգարումով տառապում է երկրագնդի մեկ երրորդը: Մարդն անընդհատ զգում է տագնապ, անհանգստություն, մարմնի վրա տհաճ զգացողություններ է ունենում` դող, քրտնարտադրություն, գլխապտույտ, կրծքավանդակի մոտ դիսկոմֆորտ: Անհանգստություն սովորաբար առաջացնում են ապագայի նկատմամբ վախերը:
Շփման մեջ
- Պատմում են իրենց վախերի մասին: Վախենում են ինքնաթիռներից, վերելակներից, երբեմն չեն մտնում անծանոթ վայրեր:
- Անընդհատ դժգոհ են, բողոքում են:
- Սովորաբար, այս մարդիկ միայնակ են, չեն հասնում հաջողության անձնական կյանքում ու աշխատանքում: Նրանք հիմնականում դժգոհ են ղեկավարությունից, իշխանությունից, ամեն ինչից:
Կարդացեք նաև.
Ւ՞նչ կապ կա սեքսի և հոգեկան առողջության միջև. սեքսը պանացեա չէ
Հոգեկան շեղում ունեցողների բնավորության 4 թաքնված գծերը
Ինչո՞ւ ենք սխալ մեկնաբանում հոգեկան հիվանդությունները. Շատ մարդիկ, ուղղակի, ուրիշ են
Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում
Եվս մեկ խանգարում, որը կապված է տագնապների հետ: Հիվանդն ունի տարատեսակ չկապակցված վախեցնող մտքեր, որոնց դեմ չի կարողանում պայքարել: Որպեսզի տագնապներից ազատվի, մարդն ինչ-որ ծիսակարգ է անում` թքում է ուսի վրայից, ստուգում է տան բոլոր դռների կողպեքները, անընդհատ լվանում է ձեռքերը և այդպես շարունակ: Այս գործողությունները կարող են անիմաստ թվալ, բայց դրանք հիվանդին օգնում են որոշ ժամանակով թեթևացնել վիճակը:
Այս խանգարումն ունեցող մարդկանց կարելի է ճանաչել նաև խոսքով: Այս հիվանդներն էլ են անընդհատ բողոքում, դժգոհում, խոսում վախերի մասին: Բայց ավելի լավ կլինի հետևել նրա պահվածքին, ծիսակարգային սովորություններին: Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում ունեցող դասական օրինակ է ամերիկացի գյուտարար Հովարդ Հյուզը, որի մասին ֆիլմ էլ կա` «Ավիատորը»: Նա անընդհատ լվանում էր ձեռքերը, որովհետև վախենում էր վիրուսներից: Այս հիվանդներին խոսքով դժվար է բացահայտել, բացառություն են այն մարդիկ, որոնք ուզում են պատմել իրենց վախերի, անհանգստությունների մասին: Նկատել նրանց դժվար չէ, պետք է հետևել նրանց պահվածքին ու արարքներին:
Հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարում
Այս խանգարումը կարող է առաջանալ ինչ-որ տրավմատիկ իրավիճակից հետո, հատկապես երբ կյանքին վտանգ է սպառնում: Հիմնականում այս խանգարումն ունենում են սեքսուալ կամ այլ տեսակի բռնության, ահաբեկչությունների զոհերը, պատերազմական գործողությունների մասնակիցները: Նրանք փորձում են խուսափել թեմաներից, խոսակցություններից, վայրերից ու իրավիճակներից, որոնք հիշեցնում են այդ իրադարձությունների մասին, բայց հիշողությունները նրանց անընդհատ վերադարձնում են այդ դեպքերին: Որոշ ծանր դեպքերում հիվանդը կարողանում է մոռանալ այդ իրադարձությունները, կարծես հիշողության միջից ջնջելով այն: Նրանց խոսքում ինչ-որ տարօրինակ բան նկատելը դժվար է, քանի որ նրանք փորձում են ոչ մեկի հետ չշփվել` ապրելով իրենց անհանգստությունների մեջ: Բայց եթե զրույց ամեն դեպքում ստացվի, դուք ոչ մի խոսք չեք լսի երջանկության, ուրախության կամ սիրո մասին: Հիվանդը կամ կլինի քչախոս կամ կպատմի իր հետ կատարված դժբախտության մասին:
Շիզոֆրենիա
Շիզոֆրենիայով տառապում է 23 միլիոն մարդ ամբողջ աշխարհում: Սա լուրջ հոգեկան խանգարում է, որն ուղեկցվում է մտածողության, իրականության ընկալման, էմոցիաների, խոսքի ու պահվածքի խանգարումներով: Հիվանդների մոտ բացակայում է իրենց վիճակի մասին իրական պատկերացումը, նրանք վստահ են, որ առողջ են: Տիպիկ օրինակ է, մաթեմատիկոս, Նոբելյան մրցանակակիր Ջոն Նէշը, որի կյանքի մասին նկարահանվել է «Բանականության խաղեր» ֆիլմը:
Շիզոֆրենիան բացահայտելու մի քանի նշաններ
- Կասկածամտություն ու պարանոյա: Մարդը կարող է վստահ լինել, որ իրեն հետևում են կամ ուզում են վնասել:
- Վիթխարի գաղափարներ ու պլաններ
- Զառանցանքային գաղափարներ: Հիվանդը կարող է մտածել, որ աշխարհը վաղուց գրավել են այլմոլորակայինները:
- Երկխոսություն սկսելու, մտքերը շարադրելու անկարողություն: Կամ միտքը նախադասության մոտավորապես կեսից կտրվում է (շպերունգ), կամ ունեն անկանոն խոսք (կիսատ-պռատ խոսք):
Շիզոֆրենիայի ամենավառ արտահայտումներից մեկը խոսքն է, դա զառանցանքային սիմպտոմատիկ հետապնդումն է: Հիվանդը վստահ է, որ իրեն վնասում են, հետևում: Նա կշշնջա իր բացահայտումների մասին, կնայի կողքերը, կփնտրի դավադիրների:
Հիշեք. Միայն խոսքով ու պահվածքով ախտորոշել չի կարելի: Բայց եթե կարծում եք, որ հարազատ մարդու պահվածքը փոխվել է, ավելի հետևողական եղեք: Եթե կան նախանշաններ, լավ կլինի դիմել բժիշկի:
Հետևեք newmag-ին Telegram-ում և Instagram-ում