Հայրենիքի ազատության համար պայքարը սուրբ է
«Ռոջավա» քրդերեն նշանակում է «արևմուտք»։ Աշտի անունը խաղաղություն է նշանակում։ Ծաղիկը սեր է նշանակում։ Թոլհիլդան նշանակում է վրեժ։ Եվ պատահական չէ, որ ընթերցողի ուշադրությանը ներկայացվում է նախ քարտեզը՝ իբրև ուղեցույց, ապա՝ վեպը։ Քարտեզի, նշանների, բացատրությունների, ցուցանակների, սլաքների կարիք ընթերցողն անտարակույս կունենա «տեղանքում կողմնորոշվելու» համար։ Վեպը սկսվում է «Տարեդարձ է այսօր»-ով՝ ծնունդով՝ վերածնունդով և ավարտվում նոր ծնունդի լուրով, որը Փարիզից Ռիշիքեշ ուրախության կամուրջ է դառնում։ Ռազմի աստվածուհու անունն ունի հերոսուհին՝ Նանե Բարսեղյանը, որը, թվում է, ձախողել է երջանիկ լինելու հնարավոր բոլոր տարբերակները։ Պատերազմների, կրոնի, քաղաքականության, համավարակի առաջացրած հաճախ ավերիչ առօրյայում, փլատակներում, ավերակներում ոչ մեկ չի չեղարկել սիմֆոնիայի, սիրո, մարդկային զգացումի և ապրումի օրենքները։ Առաջին հայացքից վեպի նյութը կարող է թվալ հայից ու Հայաստանից հեռու պատում, սակայն ուշադիր ընթերցողը կնկատի հեղինակի՝ արգենտինահայ գրող և լրագրող Մագդա Թախտաճյանի նուրբ ակնարկները․ «100 տարուց ավելի էր անցել, բայց իրենց տատերին ու պապերին ընդունած փողոցները նույնքան վտանգավոր էին»։ Մեծ գերդաստանի ճյուղերը՝ Ալմա և Նանե Բարսեղյանները, իրենց տատերի խոհանոցի բույրերի հետքերով շարժվում են առաջ, և փողոցները, որոնք փրկարար են եղել, տուն և տանիք են դարձել, պաշտպանել են, հիմա կարիք ունեն փրկվելու և պաշտպանվելու պայթյուններից, ռմբակոծություններից։ «Եթե «քուրդ» ու «ջիհադիստ» բառերի փոխարեն գործածեիր «հայ» ու «թուրքեր» բառերը, կթվար, որ 1915-ի Օսմանյան կայսրության մասին ես խոսում»։ Մայրիկ Ռոզիկի պես հազարավոր մայրեր վերցրին իրենց պատշգամբը զարդարող փիփերթի ճյուղը, պահեցին գրպանում և դուրս եկան տնից արտասվելով․կարծեցին, որ այլ տեղում չի աճի, կյանք չի լինի։ Բայց փիփերթը սիրուն է և լավ է աճում։ Ստեղծագործությունն իհարկե գեղարվեստական գրականություն է, բայց անկարելի է չնկատել լրագրողական ճշգրտությունը, սրատեսությունը, կոնկրետությունը գրվածքի տողերում։ Հեղինակը ստեղծել է բազմատեսակ կերպարային համակարգ, որոնք կարող են բնութագրվել և՛ մանրամասնորեն, և՛ միայն մեկ դիպուկ արտահայտությամբ։ Միջինարևելյան այս հողակտորում, որ մարտադաշտ է դարձել, ձևավորվում են այնպիսի վառ, կենսունակ, խիզախ մարդկային խառնվածքներ, որոնք բնականորեն չեն կարող արտահայտվել խաղաղ և ապահով միջավայրերում։ Եվ հիշողության մեջ վառ են մնում այդ խառնվածքների հիման վրա ստեղծված կերպարները, որոնց հանդիպում ենք վեպում․10 տարեկան Զաֆիրան, որ իր հինգ մատի պես գիտի Քոբանին չի վախենում մարտնչելուց։ Հորը սպանել է իսլամական պետությունը, մայրը մարտիկ է, ինքը՝ ևս։ Վստահ է, որ պետք է պաշտպանի իր հայրենիքը, ոչ մեկին թույլ չի տալու իր գյուղը մտնել, ոգևորվում է հայրենիքը պաշտպանող երիտասարդներով, ուզում է նմանվել նրանց։ Նրանք ծնվում և մեծանում են ուրույն գաղափարախոսությամբ․ նրանց չեն ծնել ծնողների համար, նրանք ծնվել են հայրենիքի պայքարի համար։ Այս գաղափարախոսությունը գուցե խորթ լինի ժամանակակից աշխարհի, դրա բարքերի, ինքնախնամքի և անձնական երջանկության կարևորման տեսակետից, սակայն իր տունն իր կրծքով պաշտպանելու կարիք ունեցողը գիտի, որ մարտիկ լինելն ընտրություն և որոշում չէ։ Իսկություն է և էություն, որ ապրելակերպ է դառնում և առաջնահերթություն։ Դամոկլյան սուրի պես ամեն օր օդից կախված է վտանգը, հանապազօրյա հացի համար խանութ այցը գուցե վերջինը լինի, հիվանդության դեպքում մարդիկ իրենց բուժելու համար միայն մխիթարանքն են իբրև դեղորայք գտնում, սնունդն ամեն վայրկյան կարող է թունավորված լինել, յուրաքանչյուր քայլափոխին կարող են ձերբակալվել, սպանվել, խեղաթյուրվել։ Եվ այս պայմաններում մարդիկ կորցնում են իրար, հարազատներին, բայց ոչ՝ հավատը, որ «․․․մի օր մեր Սիրիան ազատ է լինելու։ Քրդերը կունենան իրենց երկիրը՝ Քրդստանը, որտեղ բոլորը միասին ապրելու են խաղաղ»։ Եվ նրանք ոչ միայն հավատում են, այլ նաև նվագու՜մ են, և այն էլ՝ ջութակ։ Ավերակներում։ Նրանք ոչ միայն նվագում են՝ իբրև հոգու սպեղանի, տխրություն թաքցնելու, արտահայտելու, սփոփվելու ամենամարդկային բացատրությամբ, նրանք նվագում են՝ երաժշտական դպրոց ստեղծելու հանդուգն որոշմամբ և համոզմունքով։ «Լավագույն վրեժը դպրոցն ավարտելն է ու ինչ-որ բանի հասնելը»։ Լավագույն վրեժը ապրելն է, արարելը, ստեղծելը։ Չնայած այն անուրանալի հանգամանքին, որ ամբողջ վեպում մենք տեսնում ենք հեղինակի անթաքույց հավատը ուժի, տոկունության, արդարության հաղթանակի հանդեպ, կարևոր է նկատել, որ գոյություն ունի մի գիտակից վախ, ավելի ճիշտ բառով՝ արդարացված անհանգստություն։ Ի վերջո ի՞նչ է անելու փրկվաց ցեղը, ժողովուրդը։ Միջտեքստային բազմաթիվ կապերով ընթերցողին հասկանալի է դառնում հեղինակի հավատը դեպի ցեղի ոգին, դեպի ժողովրդի տոկուն մարտիկը, սակայն ո՞րն է ի վերջո ողջ մնալու նպատակը։ Մարտնչող կանանց ղեկավարը, որը մի ամբողջ կյանքի ոդիսական էր տեսել, ողբերգությունների միջով անցել, իր մեջ պայքարելու անքանակ ուժ գտել, մի մտահոգություն է հայտնում․ «Ողջ ենք մնում, որ հետո չիմանանք՝ ինչ անենք մեր կործանված կյանքի հետ»։ Եվ ուրեմն, եթե որևէ ազգություն, ցեղ՝ լինի քուրդ, թե հայ, գտել է իր մեջ ուժ, որ պայքար ստեղծի, շարժում ղեկավարի, հեղաշրջումներ անի, թերևս նաև պարտավորվում է ծրագիր ունենալ և հոգ տանել դրա համար, որ «հետո իմանանք՝ ինչ անենք մեր կյանքի հետ»։ Քանի որ «կյանքն ավելի ուժեղ է, քան պատերազմն ու այն վերքերը, որ մենք՝ տեղահանվածներս, կրում ենք»։ Հայրենիքի ազատության համար պայքարը սուրբ է, թափված հարազատ արյունը՝ օրհնված, խաղաղությունը՝ երանելի ընծա, որը վայելելու համար, ինչպես վեպի հերոսները համոզվեցին, ճանապարհը տանում է պայքարի, վրեժի, նվիրական երազանքին հավատալու, կամքի անհավանական ուժի միջով։ Որովհետև կյանքն ավելի ուժեղ է, քան պատերազմը։