Իտալացին հայկական օպերայում և Բաքվի սև ցուցակում
June 30, 2016
Ջանլուկա Մարչիանոն oպերային թատրոնի նվագախմբի հրավիրյալ դիրիժորն է: Ի տարբերություն հյուրախաղորդ արվեստագետի, որը տվյալ երկրում հանդես է գալիս մեկ կամ մի քանի համերգով՝ հրավիրյալը երկար ժամանակ՝ ամիսներ, հաճախ՝ տասնյակ տարիներ, երբեմն էլ մի ամբողջ կյանք է անցկացնում հյուրընկալող երկրում: Բայց մաեստրո Մարչիանոն ամենևին իրեն հյուր չի զգում մեր երկրում: Նրան Հայաստանի հետ կապում են անձնական հարաբերությունները: Իտալացի հանրահայտ դիրիժորը կհամալրի՞ Հայաստանի «պատվավոր փեսաների» ցանկը, թե՞ ոչ: Մաեստրոն ժպտում է և կտրուկ պատասխանում՝ basta cosi: Ջանլուկա Մարչիանոյին նախ Խորվաթիան վստահեց Ազգային օպերային թատրոնի նվագախումբը: Հետո Ջանլուկան հայտնվեց մեր տարածաշրջանում: 2011-ից մինչև 2015 թվականը Թբիլիսիի օպերայի տնօրենն էր ու գլխավոր դիրիժորը, հետո էլ աշխատեց Բաքվում:
La terra d’amore
Հայաստանում ես ինձ տանն եմ զգում: Դա հասկացա, երբ Երևանում առաջին անգամ դուրս եկա զբոսնելու: Մենք շատ նման ենք: Մարդիկ շատ ջերմ են, բարյացակամ և զարմանալիորեն իմաստուն: Հայկական և իտալական խոհանոցները մոտ են: Իտալացիների պես հայերն էլ ուտելիքին մեծ ուշադրություն են դարձնում: Զգայուն են ընտանիքի հանդեպ: Ընկերությունը երկու ժողովուրդների համար էլ սրբություն է: Ու նաև նման ենք երաժշտության հանդեպ նախանձախնդիր ուշադրությամբ և սիրով: Էլ չեմ խոսում հյուրասիրության արարողակարգի, ավելի ճիշտ է ասել` ծիսակարգի մասին: Հայաստանն ինձ համար Իտալիա է` սիրո երկիր:
La terra d’umoristi
Հումորի զգացում. ահա ինչն եմ գնահատում մարդկանց մեջ: Դա ինձ համար մարդկանց հետ մտերմանալու կարևոր նախապայման է: Շատ եմ սիրում ուրախ մարդկանց շրջապատում լինել: Հայաստանում դրա պակասը չկա: Հաճախ եմ հայ ընկերներիս ասում՝ դուք հումորի ավելցուկ ունեք, կարելի է արտահանել: Երբ հայ ընկերներիս հետ սեղան ենք նստում, սկսվո՜ւմ է: Մեկը մի անեկդոտ է պատմում, մյուսը, հերթ չտալով, շարունակում: Եվ այսպես՝ անվերջ: Չեմ հասցնում մտապահել բոլոր հայկական կատակները: Հայկական ընթրիքը սովորաբար վերածվում է հումորի երեկոյի: Այդ մթնոլորտը հիշեցնում է իմ իտալական մանկությունը: Մանկության ընկերներիս հետ էլ էինք հավաքվում և ուրախ ժամանակ անցկանցնում: Հայաստանում անեկդոտի հերոս դեռ չեմ եղել, բայց հուսամ՝ մի օր իմ մասին էլ սեղանի շուրջ կատակ կհնչի:
La terra di geni
Հայաստանը ճանաչում եմ երաժշտության դասերից: Մեզ սովորեցնում էին հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործությունները՝ Խաչատրյան, Միրզոյան, Կոմիտաս: Բայց առաջին անգամ հայկական երաժշտությանը իրականում հանդիպեցի Ֆլորենցիայում: Օպերային երգիչ Գեղամ Գրիգորյանին տեսա բեմին և ապշեցի: Այն ժամանակ փոքր տղա էի: Հետաքրքիր էր` որտեղից է այդ տաղանդավոր մարդը: Հիմա եմ հասկանում՝ Հայաստանը պարզապես տաղանդների երկիր է: Տաղանդավոր չլինել այստեղ անհնար է ու նաև աններելի:
La prima visita
Անհավանական է հնչում, բայց Հայաստանի հետ ռեալ ծանթությունս կայացավ Լիբանանում: Նախանցած տարի Բեյրութում անցկանցնում էի «Ալ Բուստան » փառատոնը: Ամենամտերիմ ընկերս՝ բանդոնեոնահար Մարիո Ստեֆանո Պիետրոդարկին, ասաց. «Amico, չե՞ս ուզում «Ալ Բուստան» հրավիրել Հայաստանի երիտասարդական նվագախումբը: Դիրիժոր Սերգեյ Սմբատյանը չափազանց շնորհալի երիտասարդ է ու ֆանտաստիկ պրոֆեսիոնալ նվագախումբ է ղեկավարում»: Մարիոն անընդհատ կրկնում էր՝ որքա՜ն հիասքանչ է Հայաստանը, որ պարտավոր եմ այցելել: Սմբատյանին հրավիրեցի. Անմոռանալի համերգ էր: Փառատոնից որոշ ժամանակ անց երկօրյա վիզա ստացա և անակնկալ մատուցեցի այստեղ ծանոթ ընկերներիս: Իրականում մեկ լիարժեք օր ունեի Հայաստանին սիրահարվելու համար: Ու այդքանն էլ բավական էր:
[ Եկա, տեսա, հավնեցա ]
I veri fatti
Կարծում եմ՝ եթե մարդ կյանքում գոնե մեկ անգամ չի հանդիպել մի հայի, նշանակում է՝ չի ապրել, նրա կյանքում մի կարևոր բան հաստատ պակաս է: Ինչո՞ւ: Որովհետև Հայաստանից ու հայերից շատ բան կա սովորելու: Առաջինը պատմությունն է: Չէ՞ որ Իտալիան ու Հայաստանը նախկինում հարևաններ են եղել, իսկ այդ մասին իտալական ոչ մի դասագրքում չեմ կարդացել: Կարևոր է իմանալ ճշգրիտ պատմությունը: Հիմա լրատվությունն էլ այնպիսին է, որ մարդկանց հրամցնում են այն, ինչ ձեռնտու է: Բայց ես միշտ համարել եմ, որ իրադարձությունները կարող ես հասկանալ հենց տեղում՝ մարդկանց հետ շփվելով: Լիբանանում ճանաչեցի հայերին, ուսումնասիրեցի ձեր պատմությունը, ցանկացա լինելշ այս երկրում:
24/04
Երջանիկ եմ, որ հնարավորություն ունեցա ներկա լինել 24/04 համերգին: Ինքս էի խնդրել հնարավորություն տալ: 1915-ի իրադարձությունների մասին խոսելը ցավ է պատճառում ինձ: Զարհուրելի է` ինչ է կատարվել 100 տարի առաջ: Աններելի: Ցեղասպանության մասին որքան շատ եմ կարդում ու հասկանում, այդքան ավելի եմ մտերմանում հայ ժողովրդի հետ: Պատճառը պապիկս էր: Նա Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ եղել է համակենտրոնացման ճամբարում: Ես ընտանեկան պատմություններից գիտեմ, թե ինչ է նշանում «ցեղասպանություն» բառը: Այդ պատճառով ինձ համար կարևոր էր ու մեծ պատիվ ապրիլի 24-ին բեմում լինելը: Երբ համերգը սկսվեց, սարսռեցի: Թիկունքիս հավաքված հանրությունից այնքա՜ն մեծ էներգիա էր բխում: Առաջին անգամ էր, որ համերգի ժամանակ, նոտաներից բացի, այլ բան էի նկատում: Դիմացի էկրանին ցեղասպանության զոհերի նկարներն էին ցուցադրվում: Խրոխտ երաժշտությունը, այդ դաժան պատկերները, մթնոլորտը... Անհնար է բառերով նկարագրել, թե ինչ էի զգում: Ու հենց այդ պահին հասկացա՝ այդուհետև ես Հայաստանի դեսպանն եմ աշխարհում ցեղասպանության ճանաչման հարցում: Այդ օրը իմ կյանքում շատ բան փոխվեց: Փոխվեցին իմ հայացքները, կյանքի ծրագրերը, նպատակն ու երազանքները: Հասկացա, որ այլևս չեմ կարող ոտք դնել Թուրքիա կամ Ադրբեջան: Գործող արտիստի համար դա վատ է, իհարկե. ես ստիպված եմ մերժել համերգների շահավետ առաջարկներ: Բայց գիտակցաբար եմ արել քայլը և չեմ զղջում, որ նույնիսկ հայտնվել եմ ադրբեջանական սև ցուցակում:
Il italiano di Armenia
Այն ամենից հետո, ինչ իմացա հայերի մասին ու տեսա Հայաստանում, միայն մնում էր դառնալ հայ: Հայաստանն իմ երկրորդ հայրենիքն է: ՀՀ քաղաքացի դառնալը մեծ երազանք է: Հայաստանում ապրելը հետաքրքիր հեռանկար է թվում: Հայաստանում մի կարևոր հատկանիշ եմ ձեռք բերել. Աշխարհի որ ծայրում էլ լինեմ, կարող եմ տարբերել ու ճանաչել հայերին: Նրանք բոլորը տաղանդավոր, ոգով ուժեղ մարդիկ են: Ես երբեք չեմ տեսել մի հայի, որ կորցրած լինի հույսը: Ֆանտաստիկ է: Դուք ոչ մի պարագայում չեք հանձնվում ու միշտ պատրաստ եք կանգնել կողք կողքի, օգնել իրար, պաշտպանել ու միասնական մի հզոր ուժ դառնալ:
La gente coraggiosi
Ես չեմ պատկերացնում, որ կարող է Արցախը որևէ մեկի համար թշնամի համարվել: Արցախցիների աչքերում ես միայն խաղաղության նոտաներ եմ «լսել»: Միևնույն ժամանակ նրանք աննկարագրելի ուժեղ ժողովուրդ են: Սա աքսիոմ է, որ հասկացա Ստեփանակերտի համերգի ժամանակ: Ընդգծում եմ՝ արցախցին երբեք չի պարտվում: Արցախում մարդիկ չափազանց հստակ են իրենց խոսքում, պահանջներում, հստակ նպատակ ունեն: Ինքնավստահ են և հոգատար միմյանց հանդեպ ու իրենց հողի նկատմամբ: Այս պարագայում իմ երկրում մի բառ են ասում՝ meraviglioso:
Una diaspora unita
Սփյուռքի հայերը մի կարևոր առանձնահատկություն ունեն. Որտեղ էլ լինեն, ստեղծում են իրենց փոքրիկ Հայաստանը: Նկատել եմ նաև, թե հայերը որքան հեշտ են դառնում տվյալ երկրի լիարժեք ու լիիրավ քաղաքացի: Համերգներով շատ եմ շրջագայում: Լինում եմ տարբեր երկրներում: Նույնիսկ ամենահեռավոր վայրում հանդիպում եմ հայի: Կարծում եմ` անգամ Մարսի վրա է հնարավոր հայ գտնել: Հավանում եմ սփյուռքահայերի մեջ ևս մի բան. Նրանք միշտ իրենց հայրենիքի կողքին են:
Ciao, amico Armeno
Իտալիայում ընդունված չէ շատ լեզուներ իմանալ: Մենք միայն իտալերեն ենք խոսում, մյուսների հետ հաղորդակցվում ենք ձեռքով ու ոտքով: Շրջագայությունների ժամանակ, երբ խոսում եմ մի քանի լեզվով, զարմանում են: Անհնար է, ասում են, ախր դու իտալացի ես: Ինձ ցնցեց այն, որ հայերը պոլիգլոտ են: Ինձ ողջունում են buongiorno-ով ու ասում` grazie: Գուցե այդքանով շատերի իտալերենը սպառվում է, բայց դա էլ բավարար է: Հետո գործի են դրվում ժեստերը: Եթե միմյանց լեզու չիմացող մի հայի ու մի իտալացու փակենք սենյակում, նրանք կհասկանան իրար, կդառնան մտերիմ ընկերներ և նույնիսկ ազգակցական կապեր կգտնեն:
La musica nel cuore
Հայկական երաժշտությունը դիպչում է մարդու հոգու ամենանվիրական լարերին: Առանց իմանալու` ով է հնչող ստեղծագործության հեղինակը, կարող եմ լսել ու ասել՝ O, Dio mio, հրաշալի է, ուրեմն հայկական է: Երաժշտական ուժեղ դպրոց կա այստեղ: Լավ կոնսերվատորիա ունեք: Հեշտ է հայերի հետ աշխատելը: Նրանք բացառիկ պրոֆեսիոնալներ են: