Անտիկ աշխարհում ամենաուժեղ պետությունը. ինչպիսի՞ն էր Սպարտայի հասարակական կառուցվածքը
July 3, 2018
Սպարտան իր կառուցվածքով հիշեցնում էր գրավված երկրում ռազմական ճամբարի: Քաղաքացիները բացարձակ փոքրամասնություն էին: Իրենցից պահանջվում էր զրկանքներ կրելու և մարտերին մասնակցելու մշտական պատրաստակամություն, այդ թվում իրենց սեփական ճորտերի՝ իլոթների հետ: Այլ զբաղմունքները սպարտանցիները համարում էին ավելորդ:
- Իրենք իրենց ամեն ինչ արգելեցին
Հնագիտական տվյալների համաձայն, մ.թ.ա. 6-րդ դարում Սպարտայում նկատվում է կենսակերպի պարզեցում, և պերճանքի առարկաների անհետացում: Սպարտացիները արգելում են օտարերկրացիների մուտքը իրենց մոտ և իրենք էլ դուրս չեն գալիս, որպեսզի չընդօրինակեն վատը: Չկային դրամատուրգներ, բանաստեղծներ, գիտնականներ կամ արվեստագետներ: Քաղաքացիներին թույլատրվում է զբաղվել միայն ռազմական պատրաստությամբ և սպորտով, բայց միայն այն սպորտով, որտեղ ըստ կաոնների, չի կարելի հանձնվել:
Զորանոցային նորմից ցանկացած շեղումը պատժվում էր: Հին լեգենդը պատմում է, թե ինչպես գլխատեցին մի սպարտանցու՝ հագուստը գունավոր ժապավենով զարդարելու պատճառով:
- Կռվում էին սեփական ժողովրդի դեմ
Տարին մեկ անգամ սպարտացիների խմբերը, ովքեր անցել էին երիտասարդ մարտիկի դասընթացները՝ ալոգե, ուղարկվում էին կախյալ իլոթներին թալանելու և սպանելու: Օգուտը կրկնակի էր: Տղաները ստանում էին իրական բռնություն փորձ և կանխում էին ապստամբությունները՝ վերացնելով ամենաուժեղ ստրուկներին:
Աթենքի հետ պատերազմի ժամանակ սպարտացիները հայտարարեցին, որ կներառեն օժանդակ միավորներում 2000 իլոթնեի և հետագայում նրանց ազատություն կտա: Կամավորներին, ծաղկեպսակները գլխներին, տանում էին տաճարներ: Հետո բոլորը անհետ կորչում էին:
- Խոսում էին հեշթեգներով
Հույն գրող Քսենոֆոնն ասում էր, որ ավելի հեշտ է խոսք լսել մի քարե արձանից, քան սպարտացի երիտասարդից: Իսկ թե անգամ խոսում էին, ապա միայն գործից: «Լակոնիկ» բառը առաջացել է սպարտական Լակոնիա շրջանի անվանումից: Մի անգամ, երբ Սպարտայի հրամանատար Պեդարետին տեղեկացրին, որ իրեն առջևում սպասում է թշնամու մեծ բանակ, նա ասաց .«Ավելի շատ կսպանենք»:
Երբ Արխիդամ թագավորը իմացավ, որ էլեյցինրը Սպարտայի թշնամիների հետ դաշինք են կազմել, նա նամակ ուղարկեց. «Արղիդամը էլեյցիներին: Խաղաղությունը գեղեցիկ է»:
- Սպարտայի ուտելիքը չէր լինում ուտել առանց արցունքների
Որպեսզի ոչ ոք տանը չափից շատ չուտեր, սպարտացիները ընդանուր ճաշկերույթի ավանդույթ ներդրեցին: Նրանց հիմնական կերակուրը սև ապուրն էր: Ենթադրյալ բաղադրատոմսը ` միսը եփվում էր արյան մեջ և համեմվում քացախով ու աղով:
Հույները շատ հումորներ էին պատմում կերակրի հանդեպ սպարտացիների վերաբերմունքի մասին : Այսպիսով, Սիբարիս քաղաքի ոմն բնակիչ ընդհանուր ճաշկերույթին ներկա գտնվեուց հետո ասել է. «Հիմա պարզ է, թե ինչու դուք չեք վախենում մահից»:
- Ատում էին մելոմաններին
Մեզ հասել է Լակոնիայի տոնակատարութունների ժամանակ կատարվող ստեղծագործություններից մեկի նկարագրությունը: Տղամարդիկ, ըստ իրենց տարիքի, բաժանվում էին երեք երգչախմբերի: Ծերերը երգում էին, որ ժամանակին եղել էն երիտասարդ և ուժեղ: Այնուհետև միանում էին միջին տարիքի տղամարդիկ: Նրանք երգում էին, որ հենց հիմա ցանկացածին կտապալեն: Ավարտում էին երիտասարդները: Նրանք էլ խոստանում էին ապանել բոլորին ապագայում:
Սպարտական երգերն ու երաժշտական գործիքները չէին տարբերվում բազմազանությամբ: Զինվորները դիմադրում էին դրանց բարելավմանը: Մի օր Ապոլոնի տոնակատարության ժամանակ առաջատար արվեստագետ Տիմոֆեյը, լիրայի վրա ձգել էր նախատեսված 7 լարից ավելի: Նրան մոտեցավ մի սպարտանացի սուրը ձեռքին և հարցրեց, թե որ կողմից է ավելի ճիշտ կտրել ավելցուկը, աջ թէ ձախ:
- Այնքան մեծ փողեր ունեին, որ տեղափոխում էին սայլակով
Սպարտանցիները փողի վրա ծիծաղում էին ամբողջ Հունաստանում: Նրանք երկաթյա էին և այն չափի, որ ոչ մեծ կարողություն պահելու համար անհրաժեշտ էր պահեստ: Գիտնականները վիճաբանում են, թե ինչպիսի տեսք ունեին մետաղադրամները: Գուցե դրանք ձողերի տեսք ունեին: Գուցե ձևով նրանք նման էին բոքոնների:
Հայտնի է, որ սպարտանցիները իրենց փողերը «պնդացնում» էին քացախի մեջ: Դա դարձնում էր մետաղը փխրուն և ոչ դիմացկուն: Շահույթ ունենալու ցանկությունը սպարտանցիների համար չէր:
Կարդացեք նաև.
- Լքեց ընտանիքը, մերկացավ կղզում և հիվանդացավ գրիպով. 82-ամյա ծերունու անհավանական պատմությունը
- Սկզբից ձախողել են, հետո հաջողել․ ահա 4 նշանավոր մարդու պատմություն
- Կատարյալ քաղաքացին ու կատարյալ կառավարիչը. Կյանքի փիլիսոփայությունը՝ չինական իմաստնությամբ
- Իրենց կանայք իրենց նման էին
Սպարտայի կանայք չէին մասնակցում մարտերին, սակայն ստանում էին ֆիզիկական պատրաստվածություն և ուսուցանվում էին ռազմական գործին: Ի տարբերություն հույն կանանց, իրենք օգտվում էին այնպիսի շատ իրավունքներից, որ սպարտացիներին հաճախ նախատում էին մայր իշխանության մեջ: Դա պրակտիկ բացատրություն ունի. տղամարդիկ հաճախ մահանում էին պատերազմում, և կանայք պետք է ժառանգեին հողերը:
Ամուսնությունը սպարտացիների համար պարտադիր էր, ամուրիներին ատում էին և հրապարակայնորեն խայտառակում էին:
Ասկետիզմի և պատերազմի վրա հիմնված պետությունը երկարաժամկետ հեռանկարում անկենսունակ էր: Սպարտացիները շատ հաճախ ներգրավվում էին հակամարտությունների մեջ, շարքային զինվորները զոհվում էին, իսկ ջոկատավարներին վերափողում էր մարտերի ժամանակ ձերք բերած հարստությունը: Բանակն այնքան էր թուլացել, որ քաղաքների շրջակայքում սկսեցին կառուցել նախկինում ոչ պետքական և ատելի պարիսպներ:
Մ.թ.ա. 242 թվականին կենդանի էին մնացել Սպարտայի միայն 700 քաղաքացիներ: Այդ ժաամանակ նրանց թագավորները արդեն համարվում էին փխրուն, իսկ կանայք ամենաայլասերվածը Հունաստանում:
Հետևեք newmag-ին Telegram-ում և Instagram-ում։