Ինչո՞ւ Մյանմարի մուսուլմանները դարձան համաշխարհային գլխավոր նորությունը
Իսլամական աշխարհում առանց Մյանմարի էլ ցնցումները շատ էին, բայց 2017-ին իրավիճակը փոխվեց: ԻՊ-ից ու ահաբեկչություններից հետո պետք էր վերականգնել իսլամի վարկանիշը, և ցցի հանեցին հեռավոր ասիական երկրի հետապնդվող մուսուլմաններին:
Հենց Ռուսաստանի բնակչության մեծամասնությունը առաջինն իմացավ ռոհինջա մուսուլմանների գոյության մասին, փախստականների թիվը Մյանմարից Բանգլադեշ և այլ պետություններ, ՄԱԿ-ի տվյալով, 275 հազարն անցավ: Հարավ-Արևելյան Ասիայում այդ ճգնաժամը դարձավ խոշորներից մեկը` Կամբոջայի քաղաքացիական պատերազմի ավարտից հետո:
Բայց ավելի հզոր էր տեղեկությունների ալիքը: Ռոհինջայի խնդիրը նոր չէ, բայց 120 հազար փախստականների տառապանքների մասին դեռ 5 տարի առաջ հազվադեպ էին գրում: Այս անգամ, սակայն, նրանց պաշտպանների մեջ հայտնվեցին մուսուլմանական ազդեցիկ դեմքերը` Թուրքիայի նախագահ Էրդողանից մինչև Չեչնիայի առաջնորդ Կադիրովը: Աշխարհով մեկ` ԱՄՆ-ից մինչև Ինդոնեզիա, ցույցեր էին` «Կանգնեցնել ցեղասպանությունը» պահանջով:
Ինչո՞ւ կտրուկ փոխվեց կոնֆլիկտի լուսաբանման ծավալը: Մյանմարում ամեն ինչ մուսուլմանական դավադրությանն են վերագրում իրենց երկրի դեմ:
Ռաքհայն նահանգի ճգնաժամն այն աստիճան էր լցված ապատեղեկատվությամբ, որ այդ պարագայում խնդրի հանգուցալուծման շանսերը հավասարեցված են զրոյի: Կարևոր է հասկանալ ոչ միայն այն, թե ինչ է իրականում կատարվում Մյանմարում, այլև այն, թե ինչու ենք շաբաթներով կարդում ռոհինջայի մասին, և թե 2012-ին որտեղ էին այս բոլոր պաշտպանները:
Առանց ռազմական հսկողության
Որոշ դետալների բացահայտման գործում կարևոր դեր է խաղացել հենց Մյանմարի պետությունը: Կեսդարյա ռազմական դիկտատուրայից հետո` 2015-ին, Աուն Սան Սու Չժիի գլխավորությամբ իշխանության եկավ «Ազգային լիգան ժողովրդավարության համար»: Նրան բաժին է հասել տարածաշրջանի ամենաաղքատ և ճգնաժամերով հարուստ երկրներից մեկը:
Մյանմարում կոտորած է․ ինչի՞ց սկսվեց ամեն ինչ և ովքե՞ր են մեղավոր 402 մարդու սպանության համար
Ռաքհայնը երկրի ամենադեպրեսիվ հատվածն է: Այն միջազգային հանրության աջակցությամբ վերականգնելու համար Աուն Սան Սու Չժին 2016-ին հանձնաժողով է ստեղծում` ՄԱԿ-ի նախկին Գլխավոր քարտուղար Քոֆի Անանի գլխավորությամբ: ՄԱԿ-ի և տեղական կառույցների հետ սերտ համագործակցությամբ 1 տարի իրավիճակն են ուսումնասիրում:
Հանձնաժողովի աշխատանքի արդյունքում հսկայածավալ տվյալներ են ի հայտ գալիս: Մինչև այդ զինվորականներն առհասարակ ոչ մեկի թույլ չէին տալիս տարածաշրջան մտնել` ծայրահեղ սահմանափակ լիազորություններով հումանիտար կազմակերպություններից բացի: Ժողովրդավարացումից հետո բացված տեղեկահոսքը թույլ տվեց քիչ թե շատ հետևել իրավիճակին և ժամանակին նկատել բռնության հերթական դրսևորումը:
Ամերիկյան ժողովրդավարները
Խնդրի հանդեպ մեծացած ուշադրության պատճառը 2012-ի ճգնաժամից հետո որոշ կազմակերպությունների ի հայտ գալն էր, որոնք այս կամ այն կերպ առնչվում էին ռոհինջայի խնդրին: Կանգ առնենք երեքի վրա` ամերիկյան, ռուսական, տարածաշրջանային:
Սոցցանցերում ամենատարածված`#rohingya հեշթեգի պատմությունը ցույց է տալիս, որ լրատվական ծառայություններից բացի, այն ակտիվ կիրառել է 2013-ին ստեղծված BurmaTaskForce-ը:
Օգոստոսի 24-ից այդ կազմակերպությունը ամենօրյա ռեժիմով հարյուրավոր թվիթներ էր անում` Մյանմարում կատարվածի մասին: BurmaTaskForce-ը ավելի խոշոր`Justice for All-ի դուստր կառույց է, որի հիմնադիր-ղեկավարը ԱՄՆ դեմոկրարտ Աբդուլ Մալիք Մուջահիդն է: Իրավապաշտպան լինելուց բացի, նա ամերիկյան մուսուլմանների օգտին է քարոզում` Կոնգրեսի և նախագահի ընտրություններում:
Աբդուլ Մալիք Մուջահիդը ավելի քան 20 տարի քարոզչական գործունեություն է ծավալել, գրքեր գրել ու ելույթներ է ունեցել այն մասին, թե ինչպես մուսուլմանները պետք է ճիշտ մատուցեն իրենց արևմտյան ժողովրդավարական հասարակությունում: «Մենք պետք է իսլամը ճիշտ մատուցենք և տեղ հասցնենք մեր մտահոգությունները: Աշխարհին պետք է պատմենք, որ մուսուլմանները տեռորի գլխավոր զոհերն են, և որ մենք ատում ենք պատերազմները»,-ասում էր նա:
Հատկանշական է, որ Justice for All-ը սևամորթների Black Lives Matter շարժման և Climate Change կազմակերպության համահիմնադիր է, որը ամերիկացիներին ներկայացնում է կլիմայի փոփոխության հետևանքները: Այժմ այդ երկու ընկերությունները Դեմոկրատական կուսակցության հիմնական զենքերից են դարձել, որով փորձում են խոյահարել նախագահ Թրամփին և իրենց օրակարգն առաջ մղել:
Չեչենական ինստագրամ
Հիմնախնդրի լուսաբանման գործում ՌԴ-ում կարևոր դեր է խաղացել չեչեն փաստաբան Մուրադ Մուսաևը` Rohingya Alert կազմակերպության հիմնադիրը: Նրա առջև խնդիր է դրված «մեծ հնչեղություն տալ հարցին, ինչը կսթափեցնի Բիրմայի առաջնորդներին»:
Կազմակերպության կայքն ընդամենը այցեքարտ է, իսկ ֆեյսբուքյան էջը առհասարակ դատարկ է: Փոխարենը ընկերության ինստագրամի էջը պարբերաբար թարմացվում ու լրացվում է այս տարվա հունվարից:
Բուրմայում թույլատրել են ինտերնետն` առանց սահմանափակման. հետևանքներն անկառավարելի են
Դատելով նյութերից, Մուրադ Մուսաևը մուսուլմանական` Սալսաբիլ ասոցիացիայի գործընկերների հետ առաջին «փաստահավաք առաքելության» է մեկնել: «Այժմ Մյանմարում մի քանի չեչենական և ինգուշական բարեգործական ընկերուուններ կան, – BBC-ին հաղորդում էր Ինգուշիայի նախկին մամուլի քարտուղարը,- տեղացիների հետ շփումների շնորհիվ այդտեղից համեմատաբար ավելի շատ տեղեկություն է ստացվում, քան մի քանի տարի առաջ»: 2012-ին այդ մասին խոսք լինել չէր կարող:
BBC-ի հետաքննությունը չկարողացավ պարզել, Չեչնիայի առաջնորդը Rohingya Alert-ի պրոֆիլի՞ց է իմացել Մյանմարի իրավիճակի մասին, թե՞ ոչ: Բայց Կադիրովի`հենց այդ հաղորդակցամիջոցի ընտրությունը դժվար թե պատահականություն է:
Մուսաևի հրապարակումները դժվար է անվանել սուպեր պոպուլյար, բայց 10 հազար լայք հավաքում են, և, անկասկած, իրենց դերն ունեցել են տեղեկության տարածման հարցում:
Սեզոնի ընտրությունը
Այս ամենը հրաշալի ցույց է տալիս, ի պաշտպանություն ռոհինջայի գործող շարժումը մեդիայում ինչպես է ակտիվացել 2012-ի ճգնաժամից հետո: Տեղեկություն տարածքող աղբյուրների ցանկն ամբողջական չէ. հսկայական դեր է խաղացել Սաուդական Արաբիայի Arab News գործակալությունը, Կատարի Al-Jazeera-ն և գործնականում մուսուլմանական բոլոր լրատվամիջոցները:
Հասարակ մարդիկ այնքան ցնցված էին հրապարակված վկայություններով, որ միառժամանակ դարձան ռոհինջա մուսուլմանների օրակարգի քարոզիչները: Շատերը անկեղծ փորձում էին ուշադրություն հրավիրել մարդկանց տառապանքներին` առանձնապես ուշադրություն չդարձնելով Մյանմարի քաղաքականության նրբություններին:
Այդուհանդերձ, աղբյուրների թվարկումը պատասխան չի տալիս այն հարցին, թե Մյանմարի մուսուլմանների տառապանքներին այս անգամ ինչու այդքան շատ մարդ արձագանքեց:
Առանցքային առանձնահատկությունը հավանաբար միջազգային կոնտեքստն էր: 2012-ին 120 հազար փախստականների խնդիրը աննկատ մնաց, որովհետև Մերձավոր Արևելքի «արաբական գարունն» էր ուշադրության կենտրոնում:
2017-ին կոնտեքստը կտրուկ փոխվեց: Արևմտյան հասարակության գիտակցության մեջ մուսուլմանները զոհից վերածվեցին ջարդարարների. փախտականների խնդիրը Եվրոպայում, ԻՊ ահաբեկչությունները (որոնք, ի դեպ, 2012-ին ուղղակի չկային), անհաջող հեղաշրջումը և դրան հաջորդող իսլամացումը Թուրքիայում բացասական վերաբերմունք ձևավորեցին իսլամի նկատմամբ: Իսլամական աշխարհն ուզում է շտկել իր իմիջը, դրա համար առաջին պլան մղեց մուսուլմանների հետապնդումը հեռավորասիական երկրում: Մուսուլմանական բոլոր պետությունները տասնամյակներ շարունակ հրաժարվում են ռոհինջաներին լիարժեք ընդունել իրենց հասարակություն:
Տարածել
Կարդա նաև
Լայնեզր գլխարկով, գոթական ոճով բարոնուհին ու էքսցենտրիկ գրող Ամելի Նոտոմբը (տեսանյութ)
Սիրո և դիմադրության պատմություն. Միսաք և Մելինե Մանուշյանների հուշերը մեկ գրքում (տեսանյութ)
Տեղի ունեցավ Ջուլյա Սամուելի «Ամեն ընտանիք իր պատմությունն ունի» գրքի հեռուստաշնորհանդեսը (տեսանյութ)
Անյես Մարտեն-Լյուգան. «Մեծ ուրախություն և հպարտություն եմ ապրում, որ իմ գրքերը հասել են հայ ընթերցողին» (տեսանյութ)