Սիրո և դիմադրության պատմություն. Միսաք և Մելինե Մանուշյանների հուշերը մեկ գրքում (տեսանյութ)

«Իմ անգին Մելինե, իմ սիրելի, փոքրիկ որբուկ։ Մի քանի ժամից ես կհեռանամ այս աշխարհից: Մեզ գնդակահարելու են այսօր ցերեկը՝ ժամը 3-ին: Գիտեմ, որ այլևս չեմ տեսնելու քեզ.... Խորապես ցավում եմ, որ չեմ երջանկացրել քեզ։ Շատ կուզեի քեզնից երեխա ունենալ, ինչպես ինքդ ես միշտ ուզել»:

Վերջին նամակը սիրելիին՝ իր կնոջն ու պայքարի ընկերոջը՝ Մելինեին, հուզիչ տողեր, որը գնդակահարությունից առաջ գրել էր Միսաքը։ Այդ վերջին նամակն ընթերցելով էլ Ֆրանսիան ամուսիններին վերահուղարկավորեց Փարիզի պանթեոնում։

Նրանք նորից միասին են։ Կողք-կողքի հանգչում են Հյուգոյի, Ժան-Ռուսոյի, Մարի և Պիեռ Կյուրիների, Զոլայի, Դյումայի շիրիմների հարևանությամբ։ Այսպես Ֆրանսիան շնորհակալություն հայտնեց իր դիմադրության մարտիկին՝ Միսաք Մանուշյանին։

Բանաստեղծի հոգով ազատության մարտիկը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ֆրանսիական հակաֆաշիստական դիմադրության առաջնորդներից մեկն էր։ Նա փրկվել էր Ցեղասպանությունից, եղբոր հետ հայտնվել Ֆրանսիայում, մեծացել մանկատանը։ Միսաք Մանուշյանը խառատ էր «Citroen» գործարանում, հետո բնորդ։ Հիմնել է ամսագրեր, գրել հոդվածներ։ 

1935 թվականին Միսաք Մանուշյանը ծանոթանում է ապագա կնոջ՝ Մելինեի հետ։ Նա նույնպես փրկվել էր ցեղասպանությունից և որբ էր։ Միսաքն ու Մելինեն հակաֆաշիստական Ֆրանսիական դիմադրության շարժման մասնակիցներ էին, Ֆրանսիայի կոմունիստական կուսակցության, Կոմունիստական դիմադրական շարժման և Ներգաղթյալների աշխատավորական ուժի անդամ։  

Ընդհատակյա «Ֆրանսիացի հրաձիգներ և պարտիզաններ» շարժման կազմում Մանուշյանը գլխավորում էր Ֆրանսաբնակ այլազգիների խումբը։ Նրան մի քանի անգամ ձերբակալել են, սակայն նա փախել է բանտերից և շարունակել պայքարը։ Նրանց վարկաբեկելու, խանգարելու համար ֆաշիստները տպագրում են հայտնի «Կարմիր պլակատը»։ 15 հազար օրինակով տարածված քարոզչական պաստառները շեշտում էին Մանուշյանի ու նրա խմբի օտարազգի լինելը։ 

1943թ. նոյեմբերի 16-ի առավոտյան ֆրանսիական ոստիկանությունը ձերբակալում է Մանուշյանի խմբի անդամներին։ Մելինեն փախչում է, նրան մահվան են դատապարտում հեռակա: 1944թ. փետրվարի 21-ին Մանուշյանին ու նրա 23 թիմակիցներին մահապատժի են ենթարկում Փարիզի Սյուրեն արվարձանի Ֆորտ Մոն Վալերիեն ամրոցում։

Մահապատժի օրը Մանուշյանը կնոջը գրում է վերջին նամակը․ «Այսօր արևոտ է: Նայելով արևին և գեղեցիկ բնությանը, որ ես շատ եմ սիրում, հրաժեշտ եմ տալիս կյանքին և բոլորիդ՝ իմ շատ սիրելի կին և իմ շատ սիրելի ընկերներ: Ես ներում եմ բոլոր նրանց, ովքեր վնասել են ինձ կամ ցանկացել են վնասել՝ բացառությամբ նրանց, ովքեր դավաճանել են մեզ՝ իրենց կաշին փրկելու համար, և նրանց, ովքեր մատնել են մեզ»:

Այս բոլոր մանրամասները տեղ են գտել «Միսաք Մանուշյան. ականատեսի աչքերով» գրքում, որը գրի է առել Մելինե Մանուշյանը, հրատարակել է Newmag-ը։

Կարդացեք նաև

• Ֆրանկոֆեստին տեղի կունենա Մելինե Մանուշյանի «Միսաք Մանուշյան. ականատեսի աչքերով» հուշագրության շնորհանդեսը (թրեյլեր)
• Տեղի ունեցավ «Միսաք Մանուշյան. ականատեսի աչքերով» գրքի հեռուստաշնորհանդեսը (տեսանյութ)