Նյուրնբերգյան դատավարություն. Ոճիրները վաղեմության ժամկետ չունեն

1946 թվական, հոկտեմբերի 1-ին ավարտվեց արդարադատության համաշխարհային պատմության ամենաքաղաքական ու ամենափաստարկված դատավարությունը: Այն փոխեց համաշխարհային արյունարբուների ճակատագիրը և կոտրեց միջազգային անպատժելիության միֆը: Աշխարհը շունչ քաշեց: Ֆաշիստական Գերմանիայի ղեկավարների վճիռը կայացված է: Արևելյան Եվրոպայում մահ սփռող գերմանական տիրակալները դատապարտվեցին մահվան: Կախաղան ու բանտարկություն: Նյուրնբերգում ճոճվում էին մահվան ճոպանները: Նյուրնբերգ: Առաջին հայացքից` սովորական քաղաք Գերմանիայում: Պեգնից գետի երկու ափերին սփռված այս բնակավայրը Բավարիայի երկրորդ գոհարն է: Մյունխենից հետո:
Ասում են` ժայռերի վրա կառուցված ամրոցի պատվին է քաղաքը կոչվել Նյուրնբերգ. բառի մի մասը ժայռ է նշանակում, մյուսը ամրոցի անունն է: Ծագումնաբանական այս վերլուծությունը, սակայն, 1945 թվականի նոյեմբերի 20-ից այլևս ակտուալ չէ: Աշխարհը Նյուրնբերգը գիտի ու ճանաչում է որպես նացիստական Գերմանիայի պարագլուխների դատաստանավայր:
1943 թվականի նոյեմբերի 1-ին Խորհրդային միության, Միացյալ Նահանգների և Մեծ Բրիտանիայի գլխավոր դիվանագետները մոսկովյան ժողովի ժամանակ ստորագրեցին մի գաղտնի փաստաթուղթ: Դա պետք է դառնար աշխարհը ցնցած դատավարության մեկնարկային կետը: Հիտլերյան Գերմանիայի ղեկավարներին պատասխանատվության ենթարկելու դեկլարացիան պատմական փաստաթուղթ էր` Ռուզվելտի, Ստալինի և Չերչիլի ստորագրությամբ: Նոյեմբերի 2-ին այն հրապարակվեց «Պրավդա» թերթում: Գերմանիայի ղեկավար կազմը մեղադրվում էր աշխարհի դեմ գործած հանցանքների համար: Նացիստական Գերմանիայի ոճիրն ուներ իր նախատիպը: Այս հանցաձևերից միայն մեկի հեղինակային իրավունքն էր պատկանում հիտլերյան վարչակազմին՝ գազով խեղդամահ անելը: Մնացած բոլոր հանցատեսակները բազմիցս կիրառել էր Օսմանյան կայսրությունը (թեև թուրքերը գազախեղդման նախօրինակն էլ էին տվել` հայերին եկեղեցիներում ծխախեղդ անելով): Հայերի Նյուրնբերգը, սակայն, այդպես էլ չիրականացավ: Ազգերի լիգայի անդամ պետությունները բավարարվեցին դատապարտող հայտարարություններով: Օսմանյան պետությունը խուսափեց միջազգային դատաստանից: