Homo deus

Հարարիի «Հոմո Դեուս. Մարդկության ապագայի համառոտ պատմությունը» հեղափոխական աշխատանք է, որը հետազոտում է մարդկության հնարավոր ապագան, մեր ձեռքբերումները և համաշխարհային հասարակության առաջ կանգնած մեծագույն մարտահրավերները: Հարարին նախ անդրադառնում է մարդկության անցյալին՝ նշելով, թե ինչպես Homo sapiens-ը կարողացավ տիրապետել աշխարհին: Նա շեշտադրում է, որ մեր տեսակի հաջողությունը պայմանավորված է հիմնականում երկու կարևոր գործոններով՝ կոգնիտիվ հեղափոխությամբ և գյուղատնտեսական հեղափոխությամբ։ Հարարին գրում է. «Հողագործական հեղափոխությունն ամենաարդյունավետ կործանիչը դարձավ», այսինքն՝ դա հնարավորություն տվեց մարդկությանը կուտակել ավելի մեծ ռեսուրսներ և ստեղծել քաղաքակրթություններ: Հոմո Դեուս-ի գաղափարը հիմնված է այն ենթադրության վրա, որ ապագայում մարդիկ կարող են դառնալ «աստվածներ»՝ ձեռք բերելով ուժեղագույն վերահսկողություն իրենց և շրջակա միջավայրի նկատմամբ։ Դա հնարավոր է դառնում տեխնոլոգիաների և գիտության աննախադեպ զարգացումներով։ Հարարին նշում է, որ մարդկության ուշադրության կենտրոնում կդառնան անմահությունն ու երջանկությունը։ Ինչպես նա գրում է. «Մարդկային ծրագիրը մեծ էկզիստենցիալ գործոն է. ձգտում ենք ոչ թե ուղղակի գոյատևել, այլ նաև երջանիկ լինել»: Հարարին չի սահմանափակվում միայն վառ ապագայի կանխատեսումներով։ Նա նաև անդրադառնում է այն վտանգներին, որոնք կարող են ի հայտ գալ ապագայում։ Օրինակ՝ արհեստական ինտելեկտը (AI) կարող է դառնալ թե՛ մեծ օգնական, թե՛ մեծ սպառնալիք: Նա հարցադրում է՝ ինչ կլինի, եթե AI-ն ավելի խելացի դառնա, քան մարդիկ, և սկսի իր հաշվարկներով որոշումներ կայացնել: Հարարին նշում է, որ ապագայում մարդկությունը կարող է կանգնել ծանր բարոյական խնդիրների առջև: Օրինակ՝ գենետիկ մոդիֆիկացիաների միջոցով մարդու մարմնի և մտքի կատարելագործումը կարող է առաջացնել նոր սոցիալական անհավասարություններ։ Արդյոք մոդիֆիկացված մարդիկ կունենան ավելի շատ իրավունքներ և հնարավորություններ, քան նրանք, ովքեր մնացել են անփոփոխ: Գիրքը նաև անդրադառնում է կենդանիների իրավունքների խնդրին, ինչը հաճախ անտեսվում է նմանատիպ քննարկումների ժամանակ։ Հարարին նկատում է, որ մարդկության անսահմանափակ շահագործման պատճառով բազմաթիվ կենդանական տեսակներ կանգնած են ոչնչացման եզրին։ Նա գրում է. «Եթե մարդկությունը շարունակի այսպես, կկորցնենք մեր կենսաբազմազանությունը»: «Հոմո Դեուս»-ի հաջողության գաղտնիքը բարդ թեմաների հասկանալի ներկայացման մեջ է: Հարարին միավորում է պատմությունը, գիտությունը և փիլիսոփայությունը, որպեսզի ընթերցողին հստակ պատկերացում տա մարդկության հնարավոր ապագայի մասին: Նրա գրվածքը ոչ միայն փաստական է, այլև խթանիչ, որը ստիպում է մտածել մեր ներկա գործողությունների և դրանց ազդեցության մասին: Գիրքը առանձնանում է նաև իր լավ կառուցվածությամբ ու հետաքրքիր ոճով: Հարարին վարպետորեն համադրում է փաստերը՝ ներկայացնելով դրանք հետաքրքիր և հասկանալի լեզվով: Նրա գրքերը կարդալը նման է զրույցի՝ երբեմն հումորով, երբեմն էլ լուրջ անդրադարձներով: Նա կիսում է նաև իր անձնական մտորումները, ինչը օգնում է ավելի մոտ զգալ հեղինակի հետ: «Հոմո Դեուս»-ը մի գիրք է, որը ոչ միայն պատկերում է հնարավոր ապագայի սցենարներ, այլև դրդում է ընթերցողին մտածել սեփական ապագայի և մարդկության ողջ պատասխանատվության մասին: Հարարին ցույց է տալիս, որ թեև մենք մեծ ձեռքբերումներ ունենք, դրանք բերում են նաև մեծագույն պատասխանատվություններ: Նրա ուսումնասիրություններն ու վերլուծությունները օգնության կհասնեն նրանց, ովքեր ցանկանում են հասկանալ, թե ուր ենք գնում և ինչ պետք է անել, որպեսզի ապագան լինի ավելի լավը: Եզրափակելով՝ «Հոմո Դեուս»-ը առաջարկում է լայն տեսանկյուն, որը հնարավորություն է տալիս մտածել մեր ներկա գործողությունների և ապագայի հնարավորությունների մասին: Գիրքը ոչ միայն տեղեկատվական է, այլև խթանիչ՝ դրդելով ընթերցողին նոր հայացքով նայել աշխարհին և գնահատել մեր ունեցած ձեռքբերումները ու ապագայի մարտահրավերները: