Լատիշ լրագրողի հայաստանյան կյանքի մարտահրավերները. Էդգարս Վիլսոն` փեսան Բալթիկայից
Ինչպե՞ս հայտնվեց Հայաստանում: Պատահաբար: Ի՞նչն է նրան պահում բարեկեցիկ ապրելու համար ոչ այնքան հարմար երկրում: Սերը: Ի՞նչ կփոխեր իր նոր երկրում: Շատ, շատ բան: Բայց թերությունները նկատելով, դրանց մասին ազնվորեն խոսելով հանդերձ՝ նա փոփոխությունները սկսել է ինքն իրենից: Հայաստանում նա ներկայանում է Էդգարս Վիլսոն Հակոբյան անվամբ (Հակոբյան-ը կնոջ ազգանունն է):
Էդգարսը լատիշ լրագրող է: Թղթակցել է լատվիական ամենախոշոր օրաթերթին: Գրել է սոցիալական խնդիրների մասին: Եղել է զբոսաշրջավար, թանգարանում կրթական ծրագրեր համակարգող ու էլի շատ բաներ է արել փող հավաքելու և իր Անիի մոտ տեղափոխվելու համար:
Նրանք հանդիպել են երրորդ երկրում՝ Վրաստանում, եվրոպական երիտասարդական ծրագրով: Հետո ամեն մեկը վերադարձել է իր երկիր ու շարունակել սիրել հեռվից: Ամուսնական միությունը կայացել է 2012-ի հունվարին:
Էդգարսը հասկանում է հայերեն, բայց չի խոսում: Վախենում է Ուրբաթի պես խոսել: Հասկանում է հայերին: Բայց չի լռում Հայաստանի խնդիրների մասին: Նրան մտահոգում են սոցիալական անարդարությունը, հասարակության կաղապարային մտածելակերպը, կառավարական մարմինների անտարբերությունը:
Պատահական մեծ փոփոխություններ
Հայաստան տեղափոխվելու մտադրություն սկզբում չունեի: Փնտրում էի այլ տարբերակ, որտեղ կապրեի սիրածս աղջկա հետ: Մտածում էինք նաև Լատվիայի մասին կամ եվրոպական երևէ երկրում հաստատվելու, որ կարողանանք դրսևորվել: Հետո ասացի՝ գուցե ե՞ս գամ Հայաստան. այստեղ հեշտությամբ գործ կգտնեմ, կնոջս համար էլ լավ կլինի: Այդպես 2012-ի հունվարին տեղափոխվեցի Հայաստան՝ առանց հստակ ծրագրի, թե ինչ եմ անելու հետո: Ծնողներս, այսպես ասեմ, շոկի մեջ չէին, բայց զարմացած էին: Նույնիսկ կարծում էին՝ ամենաուշը կես տարի անց կվերադառնամ Լատվիա: Մեկ ամիս անց աշխատանք գտա. ծրագրավորման մի ընկերությունում ասիստենտ էի: Սկսեցի ուսումնասիրել ՏՏ ոլորտը. ծրագրավորող չեմ, բայց այդ մասնագիտության մասին շատ բան գիտեմ: Սիրում եմ անընդհատ սովորել: Հիմա կանադական մարքեթինգային ընկերության մասնաճյուղում ծրագրավորման թիմի մենեջեր եմ:
Փոխել է պետք, փոխվել է պետք
Ես շատ ծանոթներ ունեմ ՏՏ ոլորտում: Տաղանդավոր ու բանիմաց երիտասարդներ են: Բայց նրանցից շատերն ուզում են հեռանալ երկրից: Շատերն են այս երկում ազնիվ փողեր վաստակում, վատ չեն ապրում, ունեն տուն, բնակարան, երկու մեքենա, բայց մտածում են երկիրը լքելու մասին: Ի՞նչն է խնդիրը: Վերաբերմունքը, դիմացինին չհարգելու սովորությունը, համակեցության կանոնների բացակայությունը: Ինձ մտահոգում են պետական կառավարման համակարգում աշխատողների, քաղծառայողների պահվածքն ու տգիտությունը: Դիմացինի հետ արհամարհանքով են խոսում, որովհետև պաշտոն ունեն կամ սոցիալապես ավելի ապահով են: Ու խնդիրն իշխանությունը չէ: Խնդիրն անդաստիարակությունն է ու թերզարգացած լինելը: Մի դեպք պատմեմ: Կեցության թույլտվության փաստաթուղթը պետք է երկարաձգեմ ամեն տարի: Հետևաբար պետք է գնամ ОВИР[1]: Դավիթաշենի ОВИР-ը գեղեցիկ նոր շենք ունի: Բայց ներսում մթնոլոտը հին է: Կանայք ու աղջիկներ են նստած: Մոտենում եմ սպասարկման պատուհանին: Նրանք չեն էլ նայում դեմքիս, բարձրաձայն շարունակում են զրուցել, ծիծաղել: Խնդրում եմ ուշադրություն դարձնել ինձ վրա. այսինչ խնդրով եմ եկել: Ոչ մի ռեակցիա: Եթե նկատում էլ են, այնպիսի տոնով են սպասարկում, որ ուզում եմ ինքս ներողություն խնդրել: Սա ուղղակի սպասարկման անգրագիտություն է: Չգիտեն որևէ օտար լեզու, անգամ ռուսերեն: Ավելին, հաճախ տեսնում են, որ մարդը չի հասկանում հայերեն, սկսում են այդ մարդու մասին իրար հետ խոսել նրա դիմաց: Մի անգամ տհաճ իրավիճակի ականտես եղա նույն ОВИР-ում: Անվտանգության աշխատակիցները սևամորթ տղայի հասցեին քմծիծաղով ասում են. «Ո՞վ է էս սատանան»: Այդ տղան չհասակացավ, բայց ինձ համար տհաճ էր: Այս ամենը շատ տգեղ է. փոխել է պետք:
[ Եկա, տեսա, հավնեցա ]
- Զոֆիա Բալդիգա. Հայաստան` իմ սիրո երկիր
- Արիանա Կաոիլի. Ես ապրում եմ, որովհետև գտել եմ Հայաստանը
- Իտալացին հայկական օպերայում և Բաքվի սև ցուցակում
- Փեսան Ֆրանսիայից կամ «ալամեզոնը» Տանձուտում
Հայկական ընդունելություն
Գիտեմ՝`հայ ծնողներն ինչ են զգում, երբ իրենց աղջիկը կամ տղան օտարի հետ է ամուսնանում. արյուն է կորչում, ազգությունը պահել է պետք... Ոչ մի վատ բան չկա, եթե չափի մեջ է ամեն ինչ: Իմ բախտը բերել է: Կնոջս ծնողներն ինձ լավ ընդունեցին: Ոչ միայն նրանց, նաև ամբողջ մեծ հայկական բարեկամության հետ լավ հարաբերություններ ունեմ: Երևի ամեն ինչ կնոջիցս էր կախված: Նա շատ լավ էր ներկայացրել ինձ:
«Կարմիր խնձորի» գերին
Ես սիրում եմ հայական հին ավադույթները, ազգային պարերը, ուտելիքը, տոները, ընտանեկան սովորույթները: Բայց շատ բաներ ժամանակի հետ չեն քայլում: «Կարմիր խնձորի» ավանդույթը վաղուց չի աշխատում: Ժամանակակից հասարակություններում չի կարող աշխատել, և պետք էլ չի, որ աշխատի: Մեր օրերում մարդիկ բոլորովին այլ կերպ են հաղորդակցվում, շփվում: Կարծում եմ` Հայաստանում ամուսնալուծությունների մեծ մասը հենց դրա հետևանքն է: Ընտանիքն ու ավանդույթները ստիպում են՝ ամուսնացի՛ր, ամուսնացի՛ր, ամուսնացի՛ր, ժամանակն է: Ուշացար: Ամուսնանում են, ու մի քանի տարի անց հասկանում են, որ բավարարված չեն նրանով, ինչ ունեն: Գուցե ուզում են նոր բա՞ն սովորել, նոր տեղե՞ր գնալ, նոր գո՞րծ անել, ի վերջո, նոր մարդո՞ւ սիրել: Ու քչերն են իրենց կյանքը փոխելու խիզախությունն ունենում: Ես կուզեի տեսնել ավելի ազատ Հայաստան, ազատ՝ հնացած մտածելակերպից: Ավանդույթներն ու ազգային սովորույթները կարևոր են, նույնիսկ պարտադիր է պահել, բայց ամեն ինչ պետք է համահունչ լինի ժամանակակից աշխարհին: Մարդուն ամուսնության բանտում ցմահ փակելու իմաստը ո՞րն է:
[2]: Նայում եմ շուրջս. Տղամարդիկ՝ սև վերնաշապիկով, սև տաբատով, ավելին,սեփ-սև թավշե կոշիկներով: Ամռան կեսին: Զարմացած նայում եմ ու մտածում. «Աստվա՜ծ իմ, ի՞նչ դժբախտություն է պատահել բոլորին»:
«Նիվաներ», սպիտակ «Նիվաներ»` ամենուր
Մի անհասականլի բան էլ. ինչո՞ւ են հայերը սպիտակ «Նիվա» սիրում: Ոչ մի տեղ, նույնիսկ Ռուսաստանում չեմ տեսել այդքան շատ «Նիվաներ» ու հենց սպիտակ «Նիվաներ»: Սկզբում լուսանակարում էի դրանք. մտածում էի՝ նույն մեքենան եմ տեսնում տարբեր վայրերում: Հետո համարանիշները համեմատեցի: Պարզվում է՝ 50-ից ավելի տարբեր «Նիվաների» հավաքածու ունեմ:
Պետական լեզուն հայերենն է
Մեկ այլ զարմանք: Առաջին օրերն էին Հայաստանում. հեռուստացույց միացրի: Ու գիտե՞ք՝ ինչ նկատեցի. հայերեն էին խոսում, բայց ռուսերեն էր հնչում: Շատ են ռուսերեն բառերը կամ ռուսական տոնայնությամբ արտաբերված բառերը: Ինչո՞ւ: Ախր սիրուն, յուրահատուկ հայերեն ունեք: Այստեղ ապրելով՝ հասկացա, որ սովետական տարիներից մնացած կարծրատիպ է. իբր ռուսախոս մարդիկ ինտելեկտուալ են: Հավատացե՛ք՝ այդպես չէ: Հայերեն հասկանում եմ, ուղղակի չեմ խոսում, որովհետև սխալներով է ստացվում, և կարծես Ռոբինզոն Կրուզոյի ընկերը լինեմ՝ Ուրբաթը: Սովորել եմ գրել հայերեն, հաճախել եմ դասընթացների: Տանը նույնիսկ քերականության դասագրքեր ունեմ: Բայց, ցավոք, դասերին վերադառնալու ժամանակ չկա: Հիմա շատ վատ եմ զգում, անգամ ամոթ է, որ սահուն չեմ խոսում հայերեն, քանի որ կարող եմ: 4 օտար լեզու լավ գիտեմ` ռուսերեն, անգլերեն, գերմաներեն, նորվեգերեն: Ուղղակի ժամանակ պետք է գտնեմ ու պետք է տրամադրվեմ:
Կեցցե ապագայի Հայաստանը
Ես Հայաստան եկա այն ժամանակ, երբ մեծ «ջիպ» ունենալը պատիվ էր ու հետիոտնին վրաերթի ենթարկելու լավ առիթ: Հիմա շատ բան է փոխվել, շատ փոփոխություններ էլ ընթացքի մեջ են: Ես սիրում եմ այս եկիրը և ուզում եմ, որ այն ավելի լավը դառնա: Դրա համար պետք է անկեղծորեն խոսել խնդիրների մասին: Առաջին հերթին մարդի՛կ պետք է փոխվեն: Լատվիայում կամ Գերմանիայում բնակելի թաղամասում չես տեսնի մի աղբի հետք, բնակելի շենքի մուտքն ավելի մաքուր է, քան բնակարանը: Հայաստանում մտնում ես շենքի մուտք՝ ուղղակի սարսափելի է՝ ինչ հոտ է փչում երեսիդ: Այդ նույն մուտքի որևէ բնակարան մտնես՝ կարծես ոսկուց լինի, մաքուր, շքեղ, կահավորված: Ինչո՞ւ: Որովհետև այստեղ մարդիկ չեն զգում, որ նաև հասարակութան անդամ են: Համակեցության տարրական կանոններ չկան: Տունդ մաքուր է, եթե շեմքդ էլ է մաքուր: Սա մանրուք է թվում, բայց երկրի կործանումն այսպիսի բաների պատճառով է լինում: Հայերն անընդհատ խոսում են այն տարածքների մասին, որ կորցրել են, թողել են Թուրքիայում: Բայց ո՞վ պետք է փրկի ա՛յս երկիրը
_______