[Շարունակությունը՝ գրքում] Ֆլյոր Եգգի. Պատժի երանելի տարիները
Տասնչորս տարեկան էի, երբ սովորում էի Ապպենցել գավառի վարժարանում: Գրող Ռոբերտ Վալզերը Հերիսաուի հոգեբուժարանում անցկացրած տարիներին հաճախ էր զբոսնում մեր կողմերում: Նա վախճանվեց ձյան մեջ: Նկարներում պարզ երևում էր ձյան մեջ խրված նրա մարմնի հետքը: Մենք չէինք ճանաչում նրան: Նույնիսկ գրականության մեր ուսուցիչը նրան չէր ճանաչում: Երբեմն միտք եմ անում, որ գրեթե երեսուն տարի Հերիսաուի հոգեբուժարանում անցկացնելուց հետո Ապպենցելի ձյան բնական շիրիմում սեփական մահկանացուն կնքելը հավանաբար երանություն է: Եթե մենք իմանայինք Վալզերի մասին, գոնե ծաղիկներ կքաղեինք նրա համար: Անգամ Կանտն է հուզվել, երբ մահից առաջ մի անծանոթուհի վարդ է նվիրել նրան: Ապպենցելում ամեն ինչ մարդուն կարծես զբոսանքի է տրամադրում: Ալ կարմիր, փարթամ ծաղիկներով զարդարված, ճերմակաերիզ փոքրիկ պատուհաններին նայելիս թվում է, թե դրանց հետևում մի ամբողջ արևադարձային անտառ է փթթում, պարզապես անտեսանելի շղթաները զսպում են, որ դուրս չպրծնի: Տպավորություն է, թե ինչ–որ մթին ու անառողջ իրադարձություններ են կատարվում այնտեղ: Այդ անառողջ միջավայրը երանելի Արկադիայի կերպարանքն էր ընդունել: Թվում էր, թե այնտեղ մահվան խաղաղություն ու անդորր էր տիրում: Ճերմակ ծաղիկների ցնծություն: Իսկ պատուհաններից այն կողմ՝ հրապուրիչ մի բնապատկեր, և դա բնավ պատրանք չէ, այլ Zwang, ինչպես ասում էին վարժարանում՝ կարգադրություն: Վարժարանում մենք գերմաներեն, ֆրանսերեն ու մշակույթի պատմություն էինք ուսանում: Ես չէի սովորում: Ֆրանսիական գրականությունից Բոդլերի անունն եմ հիշում միայն: Ամեն օր արթնանում էի առավոտյան հինգին ու մեկնում զբոսանքի: Բարձրանում էի վեր և լանջի մյուս կողմում՝ ներքևում, նայում էի ջրի ոլոր–մոլոր գծին: Դա Բոդենի լիճն էր: Նայում էի հորիզոնին, լճին, ու մտքովս չէր էլ անցնում, որ մոտ ապագայում լճի շրջակայքում գտնվող վարժարանը դառնալու էր իմ օրրանը: Ես խնձոր ուտելով քայլում էի: Մենակություն էի փնտրում, իսկ ավելի ստույգ՝ գոյության կատարյալ վիճակ, ու միաժամանակ նախանձով էի լցվում աշխարհի անցուդարձի հանդեպ:
Մի օր, երբ բոլորս նստած էինք ճաշի սեղանի շուրջը, մի նոր աղջիկ մտավ վարժարան: Տասնհինգ տարեկան էր նա, մազերը շեղբի պես սուր էին ու փայլուն, հայացքը խիստ էր ու սևեռուն, քիթը՝ սուր, ու երբ ծիծաղում էր, մի բան, որ հազվադեպ էր լինում, կարելի էր տեսնել նրա սուրծայր ատամները: Ճակատը գեղեցիկ էր ու լայն և ասես տեսանելի էր դարձնում նրա մտքերը, նախնիներից ժառանգած տաղանդը, խելքը և հմայքը: Նա ոչ մեկի հետ չէր խոսում. խոր արհամարհանքը պարզորոշ դրոշմված էր նրա սառը դիմագծերին: Գուցե նրա ուշադրությունը նվաճելու ցանկությանս միակ պատճառը դա էր: Նրա կեցվածքի մեջ մարդասիրության նշույլ անգամ չկար, թվում էր՝ այդ աղջիկը մարդկային ցեղի բոլոր ներկայացուցիչների հանդեպ միայն նողկանք է զգում: Ինձ թվում էր, որ իր բանականությամբ նա ինձնից մի քանի քայլ առաջ էր: Երբ սեղանից վեր կացանք, ես մոտեցա ու ասացի. «Bonjour»: «Bonjour»,— կտրուկ պատասխանեց նա: Ես ներկայացա՝ նորակոչիկի պես հայտնելով անուն–ազգանունս, նա էլ՝ իր հերթին, ու այդքանով մեր խոսակցությունն ավարտվեց: Նա հեռացավ՝ ճաշասենյակում աշխույժ խոսակցություններ վարող աղջիկների հետ ինձ մենակ թողնելով: Մի իսպանուհի ոգևորված ինչ–որ բան էր պատմում, բայց ես բնավ չէի լսում նրան: Ականջիս հասնում էին միայն տարբեր լեզուների աղաղակող հնչյունները: Այդ օրը նորեկ աղջկան այլևս չտեսանք, բայց երեկոյան ճիշտ ժամին նա ներկայացավ ընթրիքի ու, ինչպես կարգն է, կանգնեց իր աթոռի հետևում: Անշարժ, քողարկված: Տնօրենը ձեռքով նշան արեց, բոլորս նստեցինք քար լռությամբ, որը շուտով վերածվեց զվարթ խոսակցության և ժխորի: Հաջորդ օրը նա ինձ առաջինը բարևեց:
Վարժարանի կյանքը հատուկ կանոններ ունի: Յուրաքանչյուր սան, որքան էլ փառամոլ լինի, իր համար խոսելու, քայլելու, նայելու երկերեսանի մի կերպար և իր յուրահատուկ ոճը պիտի ձեռք բերի: Երբ նորեկի ձեռագիրը տեսա, բերանս ուղղակի բաց մնաց: Մեր բոլորի ձեռագրերը գրեթե նույնն էին՝ անհասկանալի, մանկական. օ տառը բոլորիս մոտ կլոր էր ստացվում ու լայն: Նրա ձեռագիրը, սակայն, հասուն մարդու մշակված ձեռագիր էր (Քսան տարի անց նմանատիպ մի ձեռագրով ընծայագիր տեսա Պիեռ Ժան Ժուվիի «Կիրիե» գրքում): Ես, իհարկե, ձևացրի, որ այդ ձեռագիրը նույնիսկ չնկատեցի, և որ այն առանձնապես տպավորություն չգործեց ինձ վրա: Այնինչ մենակ մնալով ամեն կերպ փորձում էի նմանակել նրա ձեռագիրը: Այսօր էլ ես շարունակում եմ գրել Ֆեդերիկայի նման, ու բոլորն ինձ ասում են, թե բավական գեղեցիկ ու անսովոր ձեռագիր ունեմ: Եվ իհարկե ոչ ոք չի էլ պատկերացնում, թե որքան եմ ճգնել այդպիսի ձեռագիր ունենալու համար: Այն ժամանակ ես սովորելու ցանկություն առանձնապես չունեի, ամբողջ օրը զբաղված էի թերթերից գերմանացի էքսպրեսիոնիստների կտավների լուսանկարներն ու քրեական քրոնիկները կտրտելով ու տետրի մեջ փակցնելով. այդ կերպ ես փորձում էի հասկացնել Ֆեդերիկային, որ արվեստով եմ հետաքրքրվում, մինչև ի վերջո նա ինձ միջանցքներում և զբոսանքների ժամանակ իրեն ուղեկցելու պատվին արժանացրեց: Երևի ավելորդ է ասել, որ Ֆեդերիկան մեր վարժարանի լավագույն սանուհին էր: Նա արդեն ամեն ինչ գիտեր, ասես ժառանգել էր նախնիների գիտելիքների ամբողջ պաշարը: Իր ինքնատիպությամբ նա տարբերվում էր բոլորից, իր բնատուր տաղանդը բացատրում էր իբրև աստվածատուր շնորհ: Բավական էր լսել, թե ինչպես էր նա արտասանում ֆրանսիացի բանաստեղծներին. թվում էր՝ նրանք հանգրվանել էին այդ աղջկա հոգում, ձուլվել նրա էությանը: Մենք բավական անփորձ էինք դեռ, իսկ անփորձությունը կարող է հանգեցնել որոշակի խստապահանջության, բծախնդրության ու արհեստականության: Մենք մեզ կաղապարված էինք զգում, ինչպես մարդ կարող է զգալ իրեն ֆրանսիական զուավների զինվորական համազգեստի մեջ: Մեր վարժարանում սովորելու էին գալիս աշխարհի բոլոր կողմերից՝ հիմնականում ամերիկուհիներ ու հոլանդուհիներ: Աղջիկներից մեկը, ինչպես ընդունված է ասել, սևամորթուհի էր՝ գանգուր մազերով տիկնիկ, որով հիանում էինք բոլորս: Նրան այդտեղ էր բերել հայրը, որը աֆրիկյան պետություններից մեկի նախագահն էր: Նրա հորը հանդիսավոր ընդունելու համար յուրաքանչյուր ազգից մեկական աղջիկ էին ընտրել: Աղջիկները Բաուսլեր ինստիտուտի մուտքի առջև տողան կազմած կանգնել էին: Նրանք իրարից խիստ տարբերվում էին. կային կարմրահեր բելգիացի, շիկահեր շվեդուհի, իտալուհի, բոստոնցի, ու բոլորը ծափերով ողջունում էին նախագահին, ծածանում իրենց երկրի դրոշը՝ այդ կերպ կազմելով աշխարհի պատկերը: Ես կանգնած էի երրորդ շարքի վերջում՝ Ֆեդերիկայի կողքին՝ անձրևանոցով, գլխանոցը գլխիս: Վարժարանի տնօրենը կանգնել էր նախագահի առջև, ու եթե նախագահը աղեղից նետ արձակեր, այն ուղիղ տնօրենի սիրտը կմխրճվեր: Տիկին Հոֆստետերը գեր դեմքի մեջ ընկղմված ժպիտով, բարձրահասակ, թիկնեղ ու արժանապատվությամբ լի կին էր: Նրա կողքին կանգնած էր ամուսինը՝ պարոն Հոֆստետերը՝ վտիտ, մանրակազմ ու երկչոտ մի տղամարդ: Նրանք միասին բարձրացրին շվեյցարական դրոշը: Բոլոր սաների մեջ սևամորթը տարբերվում էր: Ցուրտ էր, նրա հագին երկնագույն, կապույտ թավշյա օձիքով լայն վերարկու էր: Բաուսլեր ինստիտուտում սևամորթ նախագահի հայտնվելը մեծ իրադարձություն էր: Աֆրիկյան պետության նախագահը վստահությամբ լցվեց Հոֆստետեր ընտանիքի հանդեպ: Իհարկե, մի քանի շվեյցարուհի սաներ քննադատաբար արտահայտվեցին նախագահին ցուցաբերած հանդիսավոր ընդունելության մասին: Ասում էին, թե բոլոր ծնողներն էլ նույն վերաբերմունքին պետք է արժանանային: Դե, վարժարանների սաների մեջ միշտ էլ խռովարարներ կգտնվեն: Նրանց այդ կարծիքները քաղաքական կողմնորոշման նախանշաններ են կամ կյանքի հանդեպ նոր ձևավորվող ընդհանրական գաղափարներ: Ֆեդերիկայի ձեռքին շվեյցարական դրոշ էր, որը նա փայտի կտորի պես պահել էր գլխավերևում: Մեզնից ամենակրտսերը, նախագահի առջև խոնարհվելով, դաշտային ծաղիկների մի փունջ մեկնեց նրան: Չեմ հիշում, որ աֆրիկյան պետության նախագահի աղջիկն ընկերուհիներ ունենար վարժարանում: Հաճախ նրան տնօրենի ձեռքը բռնած էինք տեսնում, անձամբ ինքը՝ տիկին Հոֆստետերն էր նրան ուղեկցում զբոսանքի, կարծես վախենում էր, թե կուտեինք նրան, կամ էլ կկեղտոտվեր: Այդպես էլ նա երբեք թենիս չխաղաց: Գնալով Ֆեդերիկան ավելի ու ավելի էր հեռանում մեզնից: Ժամանակ առ ժամանակ ես այցելում էի նրան: Նա մեծահասակների հետ էր ապրում, ես՝ մյուս մասնաշենքում: Ընդամենը մի քանի ամսվա տարիքային տարբերության պատճառով ես ստիպված էի ապրել փոքրերի մասնաշենքում: Սենյակս մի գերմանուհու հետ էի կիսում, բայց նա չէր հետաքրքրում ինձ այնքան, որ նույնիսկ անունը չեմ հիշում: Նա գերմանացի էքսպրեսիոնիստերի մասին մի գիրք էր նվիրել ինձ: Ֆեդերիկայի պահարանը դասավորված էր անթերի, իսկ ես նույնիսկ մի վերնաշապիկ չէի կարողանում կարգին ծալել ու այդ պատճառով կարգապահությունից ցածր գնահատական էի ստանում: Կարգապահություն Ֆեդերիկայից սովորեցի: Մենք տարբեր մասնաշենքերում էինք գիշերում, թվում էր՝ մեզ մի ամբողջ սերնդի տարբերություն էր բաժանում: Մի օր իմ փոստային արկղում սիրային մի նամակ գտա. տասը տարեկան մի աղջնակ ինձ խնդրում էր դառնալ իր խնամարկուն ու ցանկանում էր ամենուր ինձ հետ լինել: Դա զայրացրեց ինձ, ու ես խստորեն մերժեցի նրան, ինչի համար մինչ օրս զղջում եմ: Զղջացի արդեն իսկ մերժելու պահին: Ինչո՞ւ չցանկացա քույր ունենալ, թևիս տակ առնել այդ փոքրիկին: Ես կոպիտ ու խիստ էի դարձել, քանի որ Ֆեդերիկան խույս էր տալիս ինձնից, ես փնտրում էի նրա ուշադրությունը, նրան կորցնելն ինձ համար չափազանց ստորացուցիչ կլիներ: Ես բավական ուշ նկատեցի այն փոքրիկ աղջնակին: Նա իսկապես սիրունիկ ու համակրելի էակ էր, ու ես հասկացա, որ ձեռքիցս բաց եմ թողել մի իսկական ստրուկի, որն ինձ երկար կարող էր ծառայել:
Կարդացեք նաև.
- Դանիել Գլաթաուեր. «Հավերժ քոնը»
- Աստրիդ Լինդգրեն. Լյոնեբերգացի Էմիլի նոր չարաճճիությունները
- Հանսյորգ Շերթենլայբ․ «Գիշերային լողորդը»
Այդ օրվանից փոքրիկը ո՛չ բարևում, ո՛չ խոսում էր ինձ հետ: Այս դրվագը վառ ապացույց էր, որ բանակցության արվեստին ես դեռ չեմ տիրապետում: Ես մտածում էի, թե նպատակներին հասնելու ամենակարճ ուղին ուղիղ ճանապարհն է, մինչդեռ միայն սառնասրտության, գաղտնապահության ու ինչ–որ չափով հեռավորություն պահելու շնորհիվ ենք մենք մոտենում մեր թիրախին, ու հենց թիրախն է մեզ հարվածում, ոչ թե հակառակը: Ասենք, Ֆեդերիկայի հետ ես հատուկ մարտավարություն էի բանեցնում: Արդեն վարժարանային կյանքի հարուստ փորձ ունեի: Չէ՞ որ ութ տարեկանից իմ կրթությունն ու դաստիարակությունը վարժարաններում էի ստացել: Իսկական ընկերությունը ննջասենյակում՝ գիշերաժամերին զրուցելով, լվացարանի առջև հարդարվելով, ընդմիջումներին իրար հետ կատակելով էր հաստատվում ու ամրապնդվում: Վարժարանի իմ առաջին մահճակալը վարագուրված էր սպիտակ սավաններով ու հարդարված էր պիկեի սպիտակ ծածկոցով: Սեղանիկը նույնպես սպիտակ էր: Այսպիսով՝ ստացվում էր շինծու մի սենյակ, որին հաջորդում էին ևս տասներկուսը: Համակեցության մի տեսակ, երբ կարող ես լսել հարևաններիդ շնչառությունը: Բաուսլերի իմ սենյակում մի բարեսիրտ, բայց միաժամանակ չար գերմանուհու հետ էի ապրում. սովորաբար անխելք աղջիկներն են այդպիսին լինում: Ճերմակ ներքնազգեստի մեջ նրա մարմինը բավական գեղեցիկ էր, արդեն կանացի կազմվածքին բնորոշ ուրվագծեր էր ստացել: Երբ ես պատահմամբ դիպչում էի նրան, ինչ–որ տհաճություն էի զգում: Գուցե դա էր պատճառը, որ ես կանուխ արթնանում ու դուրս էի գալիս զբոսանքի: Ժամը տասնմեկի կողմերը՝ դասերին, աչքերս փակվում էին, ու երբ նայում էի պատուհանին, հանդիպում էի իմ արտացոլանքին՝ աստիճանաբար սահելով Մորփեոսի գիրկը:
Իտալերենից թարգմանեց Զարուհի Ոսկանյանը
Տարածել
Կարդա նաև
Բացառիկ հարցազրույց Մանուշյանների առաջին հուշագիր, պոետ Մարկ Դըլուզի հետ (տեսանյութ)
Առաջին գրողն Արևմտյան Աֆրիկայից, որը արժանացել է Ֆրանսիայի ամենահեղինակավոր գրական Գոնկուր մրցանակին (տեսանյութ)
Տեղի ունեցավ Էլենա Ֆերանտեի «Կորած երեխայի պատմությունը» գրքի հեռուստաշնորհանդեսը (տեսանյութ)
Ինչ նախագծեր ու ծրագրեր է իրականացրել այն բարերարը, ում Ադրբեջանը ցանկանում է դատապարտել ցմահ (տեսանյութ)