Ինչպե՞ս խուսափել մեդիափսիխոզից ու չդառնալ ինֆոգար

Չգիտեմ` ինձնից է, թե մյուսներին էլ է նյարդայնացնում, բայց ինձ գրեթե հունից հանում է «Իիիիինշ կա՞» արտահայտությունը: Ու խնդիրն ամենևին «ինչ»-ի վերջին` շ դարձած չ-ն չէ, այլ այն խորը տագնապը, որ դնում են դրա մեջ:
Ամենուր` առավոտյան գործընկերներիս տեսնելիս, ընկերներիս հանդիպելիս, հարևաններիս բարևելիս, մեքենա լվացողին բանալիները հանձնելիս, թերթ գնելիս, խնձոր ընտրելիս, սրճարանում ծանոթ տեսնելիս… մի խոսքով` ամենուր բոլորը կասկածանքով ոչ այն է հարցնում են, որքան սպասում վատ լուրի:
Ընդհանուր առմամբ մեր հանրային տրամադրությունները կարծես կանխակալ հակված են վատ լուրերի: Դե՛, դրան գումարած` հավաքական գիտակցության մեջ են մխված արդեն երկու տասնամյակից ավելի չդադարող «Հայաստանը գնում է կործանման ճանապարհով» քաղաքական կարգախոսն ու մամուլի ապոկալիպտիկ կանխատեսումները, թե ամեն ինչ վատ է լինելու: Եթե դրան էլ գումարենք, որ վերջին շրջանում իշխանությունն էլ չի առանձնանում լավատեսությամբ, ապա տպավորություն է ստեղծվում, որ մենք ապրում ենք մի դարաշրջանում, երբ՝
Ա/ ամեն ինչ կործանվում է, և դեռ ավելին,
Բ/ ամեն ինչ վատանում է,
Գ/ ամեն ինչ թանկանում է,
Դ/ ամեն ինչ դժվարանում է,
և բացի կանխատեսումից, որ ամեն ինչ վատ է լինելու`
Ե/ ամեն ինչ անկանխատեսելի է դարձել:
Իմ տպավորությամբ հանրային այս նևրոզի պատճառը ինֆորմացիոն հեղեղն է, որ մեր հասարակությունն ուղղակի չի կարողանում մարսել: Կայքերը, հեռուստատեսությունը, ռադիոն, տպագիր մամուլը, սոցիալական ցանցերը անընդհատ պատմում են ջրհեղեղների, նոր պատերազմների, երկրաշարժերի, ավիաաղետների, համաճարակների, հարձակումների մասին:
Մեր կյանքում ամեն ինչ առատ է` սկսած ֆիլմերից, երգերից, գրքերից, մարդկանցից մինչև արտակարգ պատահարներ: Եթե մի քիչ զգայուն ես, ապա կարծես հողը ոտքիդ տակից գնում է: Ու տպավորություն է, որ ամբողջ աշխարհը կարծես խելագարվել է: Որ այսպես երբեք չի եղել` այսքան հոռետեսական ու վտանգավոր:
Իրականում, սակայն, աշխարհը վերջին 100 տարում գրեթե նույնն է: Չհաշված երկու աշխարհամարտերը՝ աշխարհը միշտ էլ բաժանված է եղել ճամբարների, միշտ էլ եղել են պատերազմներ, տնտեսության ապագան միշտ էլ անորոշ է եղել, իսկ ճգնաժամերը, դեռ չավարտված, վերսկսվել են նոր թափով:

---

Արտակ Ալեքսանյանի մյուս հոդվածները

• Գոմի դուռը խնամքո՛վ փակիր


• Ինչպե՞ս քննադատել, բայց չթշնամանալ Facebook-ում


• Ինչ չպետք է անել երաժշտական տեսահոլովակ նկարահանելիս

---

Ձեզ թվում է` 50-ականնե՞րն էին անհոգ, երբ ավերված աշխարհը աղքատության մեջ հաղթահարում էր Երկրորդ համաշխարհայինի հետևանքները, 60-ականնե՞րը, երբ սառը պատերազմի պատճառով ամբողջ ռեսուրսները խլում էին ռազմական արդյունաբերությունն ու 3-րդ աշխարհի համար մղվող պայքարը, 70-ականնե՞րը, թե՞ 80-ականները: Երբեք աշխարհը խաղաղ չի եղել: Միշտ էլ եղել է այն ամենը, ինչ կա այսօր:
-Այդ դեպքում ո՞րն է մեր հասարակության տագնապի պատճառը,-կհարցնեք դուք: Իմ կարծիքով, մեր հասարակությունն ուղղակի անցնում է ինֆորմացիոն առատությանն ադապտացվելու շրջան:

Հայաստանը պրովինցիալ երկիր է՝ իր բարքերով և օպերացիոն համակարգով: Եվ պրովինցիային հատուկ հանդարտությամբ է ապրել տասնամյակներ շարունակ, ինֆորմացիան էլ մինչև վերջերս դանդաղ է «հոսել»:

Որպեսզի պատկերացնեք, թե ինչի մասին է խոսքը, ուղղակի հիշե՛ք այն գյուղը, որտեղ եղել եք կամ որտեղ բարեկամ ունեք: Հիշո՞ւմ եք, որ նրանք ավելի հանգիստ են, ավելի հանդարտ: Նրանց օրը պլանավորած է, բաժանած, ինֆորմացիան էլ աստիճանաբար են ընկալում: Հիմա նույնը մեր հասարակության հետ է կատարվում:
Մենք 70 տարի սպառել ենք ագիտպրոպ, որը ֆիլտրված էր, ի դեպ, նաև բացասական ինֆորմացիայից, իսկ հետո ևս 20 տարի ապրել ենք ոչ միայն տրանսպորտային, այլև ինֆորմացիոն բլոկադայի մեջ:

Վերջին 5 տարում ամեն ինչ արագ փոխվեց: Մեդիան արագ զարգացավ, ինտերնետը բերեց ինֆորմացիայի նոր աղբյուրներ: Ու այն, ինչ մի ժամանակ ուղղակի վիճակագրություն էր, հիմա ունի դեմք: Այն, ինչ հեռավոր տագնապ էր, դարձել է շոշափելի մղձավանջ: Դրան գումարվում են համատարած աղքատությունը երկրի ներսում, կրակոցները սահմանին, և «Իիիիինշ կա՞» հարցը դառնում է լկտիորեն ակտուալ:

Իմ տպավորությամբ ժամանակն է, որ յուրաքանչյուրը մեդիագրագիտության անհատական կուրսեր անցնի: Որոշի, թե ինչ տեսակի ինֆորմացիան է իրեն հարկավոր, մնացածի համար դնի ֆիլտրեր:
Մենք սպառում ենք ավելի շատ ինֆորմացիա, քան մեզ հարկավոր է: Հասկանալի է, որ դրա կարիքը ինչ-որ փուլում կար, որովհետև մինչև այդ ամեն ինչ փակի տակ էր: Հիմա եկել է ժամանակը ոչ միայն սպառելու, այլև մարսելու: Անհնար է գնել ամբողջ սուպերմարկետը, որովհետև եթե նույնիսկ վճարունակ ես, դրա 99 տոկոսը քեզ պետք չէ:
Եկել է ինֆորմացիոն բեռնաթափման ժամանակը: Հակառակ դեպքում խելագարվել կարելի է: Սա` անհատական մակարդակում: Իսկ հանրային տիրույթում նևրոզներով ապրող հասարակությունը ամենավտանգավորն է ոչ ադեկվատ վարքով ու անկանխատեսելի հետևանքներով: