«Google-էֆեկտ» կամ թվային ամնեզիա. ինչու են որոնողական համակարգերը չարիք
Պատկերացրեք աշխարհ առանց Google-ի կամ նրա անալոգների: Ժամանակակից մարդու կյանքում կսկսվի իսկական քաոս: Անշնորհակալ լինել պետք չէ, քանի որ որոնողականները մեզ տալիս են մեծ հնարավորություններ, բայց այդ ամենը դեղահաբ չէ անկիրթ մարդու համար:
Ավելորդ պարզեցում
«Որոնողական համակարգը հասկանում է, թե ինչ է ցանկանում գտնել օգտատերը և առաջարկում է այն»: Google-ի համահեղինակ Լարի Փեյջը ժամանակին այսպես է բնորոշել իդեալական որոնողական համակարգի աշխատանքը: Այս կոնցեպցիան կրճատեց օգտատերերի իրականության ընկալումը, սահմանափակելով այն գիտելիքների շրջանակը, որը նա կարող էր ստանալ փնտրտուքի ժամանակ: Այսպես, որոնողականները ոչ միայն առաջարկում են սահամանափակ ինֆորմացիա, այլև ցույց են տալիս այն, ինչ իրենք են ցանկանում:
Ինտերնետ-դեմոկրատիան մահացել է
Ըստ որոնողական փիլիսոփայության, փնտրումների ժամանակ առաջին էջերում (PageRank ալգորիթմով) պետք է լինի այն ինֆորմացիան, որոնք ամենաշատն է որոնվել տվյալ հարցման ժամանակ: Ամեն ինչ փոխվեց, երբ ստեղծվեցին հատուկ լինքերի բիրժաներ, որոնք վաճառում են թրաֆիք, ինչի արդյունքում օգտատերը այլևս երբեք չի տեսնի իրական ինտերնետ դեմոկրատիա:
Փնտրումը ենթարկվել է մանիպուլյացիայի
The Guardian-ի հետազոտության համաձայն, Google ենթարկվել է մանիպուլյացիայի: Երբեմն որոնողական համակարգը հարցումները լրացնում են ոչ պոլիտկոռեկտ ձևով: Օրինակ՝ «հրեաները...չար են», «կանայք ...չարիք», «սևամորթները... հանցագործ»: Այս ամենը տեսնում են միլիոնավոր մարդիկ, և կարող է ստեղծվել տպավորություն, թե սրանք ամենապոպուլյար կարծիքներն են:
Խորը և լիարժեք պատասխանի իլյուզիա
Օգտատերերը հավատում են ալգորիթմների ուժին: Անհրաժեշտ հարցումից հետո համակարգը առաջարկում է միլիոնավոր էջեր, որտեղ կարող է թաքնված լինել պատասխանը: Կարող է տպավորություն ստեղծվել, որ այն ինչ ցույց է տալիս համակարգը արժեքավոր է: Բայց, երբ փնտրում եք ավելին, քան դպրոցական ռեֆերատը, սպասվում է մեծ հիասթափություն: Որոնողական համակարգը ոչ միայն անհրաժեշտ ինֆորմացիան ցույց չի տալիս առաջին էջում, այլև թաքցնում է 3, 4-րդ էջերում: Շատ արդյունքը դեռևս որակ չէ:
Search-ը սովորեցնում է պասիվ մտածողության
«Google-էֆեկտ» կամ թվային ամնեզիա. այսպես են անվանում ինտերնետի և տեխնոլոգիաների ազդեցությունը մարդու հիշողության վրա: Շատերը դադարում են հիշել այն, ինչ կարող են իմանալ մեկ քլիքի միջոցով: Նույնիսկ հիշողության մեջ ունեցած փաստերով, մարդը դադարում է մտածել՝ գտնելով պատրաստի պատասխանը որոնողական համակարգում: Հետազոտող, հոգեբան Գարի Կլյաինի կարծիքով, մարդը դադարում է մտածել քննադատաբար՝ որպես ճշմարտություն ընդունելով այն, ինչ առաջարկում է Google-ը:
Կողմնակալ համակարգեր
Չկան չեզոք տեխնոլոգիաներ, բայց search-ը ամենաշատն է վերցնում կարծրատիպեր և շաբլոններ: Օրինակ, փնտրեք «գեղեցկություն» բառը Google նկարներում, ցույց կտա տասնյակ արդյունքներ՝ կանանց նույնական դեմքերով: Ո՞վ է որոշում գեղեցկության չափանիշները:
Որոնողական համակարգերը` ստագնացիայում
Որոնողական համակարգերը ամենադանդաղ զարգացողներից են: Google-ը իր գոյության ընթացքում կոնցեպտուալ չի փոխոխություն չի ունեցել: Փոխվել է միայն լոգոն և փնտրումը դարձել է ավելի արագ և հստակ: Բայց Google-ը կարողացավ դառնալ մոնոպոլիստ՝ վերցնելով շուկայի 80%-ը:
Որոնողական համակարգերը վաճառում են թվային տվյալներ
Google-ը հավաքում է օգտատերերի մասին ամբողջ ինֆորմացիան: Էլ. փոստ, փնտրումներ, աշխատանքային ֆայլեր: Google-ը գիտի ամենը իր օգտատերերի մասին՝ նախասիրություններ, ցանկություններ, հետաքրքրություններ, ինչն էլ վաճառում է գովազդատուներին: Արդյունքում օգտատերը ստանում է կպչուն գովազդներ:
Տարածել
Կարդա նաև
«Կյանքը Շառլի աչքերով» / Ազնավուրի անտիպ խոհերն ու խոստովանությունները նկարազարդ անթոլոգիայում (տեսանյութ)
Newmag-ը ներկայացնում է The New York Times-ի 21-րդ դարի 20 գրքերից մեկը / Ջոան Դիդիոնի, «Մոգական մտքերի տարին» (թրեյլեր)
Հոգնած, մոլորված չքնած մայրիկների համար գիրք-դեղատոմս Աստղիկ Նադիրյանից (տեսանյութ)
Kond hօuse-ում տեղի ունեցավ Յանիս Յոնևսի «Յելգավա 94» գրքի շնորհանդեսը (լուսանկարներ)