Գյուլբեկյան հիմնադրամ. «Հայ լեգեոնականները» պատմություն է, որի մասին շատերն տեղյակ են (տեսանյութ)

Ամռանը Newmag-ը  ներկայացրեց պատմական կարևոր նշանակության գրքերից՝ Սյուզան Փոլ Փաթիի  «Հայ լեգենոականները»  գիրքը: Մենք այն ներկայացնում ենք  Newmag and friends ծրագրի շրջանակում: Այն հրատարակել է Մեդիամաքսը՝ Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի («Գալուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնարկութիւն )աջակցությամբ: Աշխատության կարևորության մասին զրուցել ենք  հիմնադրամի հայկական համայնքների բաժանմունքի տնօրեն Ռազմիկ Փանոսյանի հետ:

20-րդ դարի առաջին Մեծ պատերազմում հաղթած երկրներն իրար մեջ բաժանեցին այն տարածքները, որտեղ հայ լեգեոնականներն ինքնապաշտպանվել և պայքարել էին անհավասար կռվում: Այդ դրվագները տեղ են գտել «Հայ լեգեոնականները» գրքում, որտեղ հեղինակը՝ Սյուզան Փոլ Փաթին, անձնական պատմությունները ներկայացրել է պատմական համատեքստում:  Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի («Գալուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնարկութիւն) հայկական համայնքների բաժանմունքի տնօերն Ռազմիկ Փանոսյանը  վստահ է՝  այն պատմական դաս  է, որին պետք է ծանոթ լինեն բոլորը. «Սա նյութ է, որի մասին շատ քիչ ենք տեղյակ: Կարևոր պատմական նյութ է, որ թե Սփյուռքի մեջ և մանավանդ Հայաստանում մարդիկ տեղյակ չեն այս պատմության մասին և այդ պատճառով որոշեցինք օժանդակել»:

Կարևոր պատմական նյութ է, որ թե Սփյուռքի մեջ և մանավանդ Հայաստանում մարդիկ տեղյակ չեն այս պատմության մասին և այդ պատճառով որոշեցինք օժանդակել

Սյուզան Փոլ Փաթին նախ գրել է իր հիշողությունները, հետո գտել նոր պատմություններ: Դրանցից մեկը Ռազմիկ Փանոսյանի մեծ հոր՝ Հակոբ Փանոսյանի պատմությունն է: Ըստ նրա, «Հայ լեգենոականները»  նաև կարևոր է, որ այդ պատմությունները կրկին առաջ է բերում. «Մեր ընտանիքում էլ ունեինք, մեծ հայրս լեգեոնական եղած է: Եվ իրեն ուղարկեցի նկար, որ մեր արխիվների մեջ ունեինք, և գրքի նկարը տեսա, որ լույս տեսած է Հայաստան, կողքի նկարը մեծ հորս նկարն է: Այս նկարի միջի ձախ կողմի բարձրահասակն ինքն է»:

Լեգեոնականների սերունդները փաստում են՝ նրանց նկատմամբ մեծ հարգանք կար, բայց արածի մասին քիչ բան էր հայտնի:

Զորացրումից հետո Հակոբ Փանոսյանը չի վերադարձել Նահանգներ, տեղափոխվել է Քեսաբ և վերապրածների հետ պաշտպանել ու վերակառուցել  է հայրենի գյուղը: Լեգեոնականների սերունդները փաստում են՝ նրանց նկատմամբ մեծ հարգանք կար, բայց արածի մասին քիչ բան էր հայտնի: Կորցրածի ու տեսածի մասին չէին խոսում: Ռազմիկ Փանոսյանի խոսքով, որոշ հուշեր հրատարակվել են քառասուն տարի անց. «Շատ լավ կհիշեմ, որ իրեն համար մեծ հպարտություն էր, որ ամեն տարի մեկ անգամ ֆրանսիայի դեսպանատուն կգնար և որպես ֆրանսիայի լեգեոներ՝ շատ չնչին, սիմվոլիկ թոշակ կստանար, բայց իր համար դա շատ կարևոր էր, որ մինչև իր կյանքի վերջը գնահատված էր»:

Մեծ պատերազմում հայերի ներդրման մասին պատմություններն այսօր էլ արդիական են: Սա պատմական դաս է սերունդներին և հարգանքի տուրք նրանց, ովքեր զոհաբերեցին իրենց կյանքը: