[Զինվորի օրագիր - 19] Պալիգոնում «զենք-զենքի» բռնած, քրտնած, հոգնած ու հեծանիվով պապուն սպասելիս

_ Սրանք միշեններ են:
_Հա, մեր բեգուշի միշեններն են:
Խոսքը բրդոտ չորքոտանիների մասին է: Ոչխարների հոտի կողքով ենք անցնում, կատակում, շարունակում ճանապարհը, ընդ որում այս դաշտերի մասին անեկդոտները ու հատկապես ոչխարների մասին Չոբանյանն է պատմում: Ազգանունն էլ նոր կատակի սկիզբ է. Չոբանյանը՝ ոչխարների գխավերևում: Իրականում սա հատված է զորավարժարանի ճանապարհից: Չոբանյանն էլ զինվոր է, շարքային, ինձնից փոքր է 5 տարի, ինձնից երկար է ծառայել, ինձնից էլ շուտ կավարտի. 47 օր: Զորամասում 5 անգամ լողանանք ու վերջ:
Ժամկետայինները երբեմն նաև այսպես են չափում երկու տարին, 104 շաբաթ, 104 լոգանք և վերջ: Ծիծաղում ենք: Տարբեր զորամասերից ենք, երկուսիս միավորում է նույն դաշտը՝ վարժարանը, ժամանակավոր ավտոպարկն ու մարզումները: Չոբանյանը տանկիստ է, ավելի ստույգ մեխանիկ, հետևում է ծանր տեխնիկայի վիճակին, անսարքությունները նորոգում է, կարգի բերում. Իմը Տ72ն է, մեկուկես տարի է հետս է: Երկխոսությունն ընդհատվում է, երբ նրա ընկերները լսում են, հռհռում, մրոտ դեմքներին հայտնվում են պսպսղուն ու սպիտակ ատամերը:
Տանկիստները փնթի չեն, բայց փնթի մարդու տեսք ունեն, անկախ իրենցից և աշխատանքի բերումով՝ ձեռքերը, դեմքը, համազգեստը՝ տանկի շարժիչի պես են՝ անընդհատ սևացող, մաքրվող ու այդպես հավերժ: Ընդ որում տանկիստների շորերը նույնպես սև են, սև կտորից են, որ ամենօրյա հետքերը, մուրն ու յուղն աչք չծակեն: Առաջին հայացքից շատ գեղեցիկ համազգեստ է, բայց, կարծում եմ, անհարմար, հատկապես ամառը, երբ փոշոտ տարածքներում և ժամերով պետք է կրես, տանջվես, քրտնես:
_ Ասում ես մեկուկես տարի հետդ է, ամուսնացե՞լ ես, կարողա քեզանից ու տանկից երկու հատ էլ БМП ունե՞ս:
Դադայանն է միջամտում: Դադայանն էլ է շարքային, հարևան տանկի պատասխանատուն է: Իրար կծմծում են, մոռանում, հետո ինձ պատմում քաջագործությունների մասին, միասին են զորակոչվել, նույն մարզից են, հարևան քաղաքներից: Առաջին վեց ամիսներին միասին ծառայել են ուսումնական զորամասում, հետո տեղափոխվել մշտական տեղակայման մեկ այլ վայր: Մի խոսքով՝ բանակային մկրտությունը ստացել են «զենք զենքի» բռնած:
Պոլիգոններում այսպիսի երիտասարդների կհանդիպես տարին՝ 8 ամիս: Ձմռանը զորավարժարանը գրեթե դատարկ է, հատուկ նշանակության ստորաբաժանումները գուցե գան, մարզվեն, վերադառնան, մյուս ստորաբաժանումների գործնականը սկսվում է ապրիլին, ավարտվում նոյեմբերին: Հիմա պարապմունքների թեժ շրջանն է, ավելի ստույգ ամեն ինչ առջևում է, նոր է սկսվում: Սահմանված հեռավորությամբ շարված են բոլոր զորատեսակները, մաքրում են, վարում, կրակում, վրիպում ու փորձ ձեռք բերում:
Հայաստանում զորավարժարաններ շատ կան, գրեթե բոլոր մարզերում: Բոլոր զորամասերի մոտակայքում, փոքր են, նախատեսված միայն մոտակա ստորաբաժանումների ու փոքրաթիվ անձնակազմի, փոքր մասշտաբի մարզումներ անցկացնելու համար: Հանրապետությունում ամենամեծն Արմավիրում է, Բաղրամյան զորավարժարան են անվանում:
Մակերեսը չգիտեմ, մոտավոր էլ չեմ կարող ներկայացնել, ծայրերը չեն երևում, ուղիղ գծով էլ վերջը չես տեսնի: Ընդ որում այնքան է մեծությունը, որ խոշոր տրամաչափի զինատեսակներից արձակված կրակի հետքերը նույնիսկ հեռադիտակով դժվար նկատես, սպաները ֆիքսում են թիրախը, խոցումն ու շեղումը, ես՝ ոչ: Զորավարժարանում, ինչպես հիմա, մարզվում են միանգամից մի քանի զորամասեր, հարյուրավոր զինծառայողներ: Առավոտից երեկո տեխնիկայի հետ են: Զննում են, քանդում, հավաքում, գործարկում: Տեսական դասեր այստեղ գրեթե չեն անցնում, հիմնական թեմաները զորամասում են սովորել, զորավարժարանը փորձի դաշտ է, փորձադաշտ:
Ամեն կիլոմետրի վրա վրաններ կան, ժամանակավոր կացարաններ են, ներսում մահճակալներ, առաջին անհրաժեշտության իրերը, սուրճ, թեյ, սիգարետ: Զինվորներն այստեղ ավելի հանգիստ են, միմյանց նկատմամբ ավելի հանդուրժող, կարմրած դեմքով, պլոկված մաշկով, կոշտացած ձեռքերով: Պատճառն անընդհատ զբաղվածությունն է, քայլում են, կանգնում, ցրվում, հավաքվում, քնում, արթնանում, ժամանակ չկա իրար բզկտելու, հավես էլ: Տանկիստների գործն այս առումով անշարժ է, կամ զինտեխնիկայի ղեկին են, կամ նրա տակ, վարում են կամ նորոգում: Այդ ընթացքում հասցրել են բոլոր գումարտակներին հետևել, համեմատել ու ընտրել ամենատանջվող խմբերին:
_Որ սպիդոմետր դնենք իրենց վրա, սարքը չի դիմանա, կխփի, էդքան քայլում են, բատինկաները ոնց են ձգում, զարմանում ենք: Սա վերաբերում է ամենատուժածներին: Չորս կողմում հետևակի (пехота) տղաներն են, մի քանի կիլոգրամանոց զենքը գրկած, баклажка-ն (զինվորի ջրի տարա) գոտուց ամրացված, հակագազի պայուսակը ուսին գցած խաչաձև քայլում են, այս ու այն կողմ գնում, գալիս, տողան կազմում, հետո նորից քայլում տեխնիկայի հետևից, վազում, կքանստում, պարկում, մինչև ժամը լրանա, ճաշեն ու նույնը շարունակեն կեսօրից հետո:

ԶԻՆՎՈՐԻ ՕՐԱԳՐՈՒՄ` ՆԱԽՈՐԴԻՎ