Հովհաննես Գալստյան. Մեր կինեմատոգրաֆի լեզուն անհասկանալի է

«Խճճված զուգահեռներ»
Ֆիլմն անձնական պատմություն է մասամբ: Երկու մասից է բաղկացած. մի տեղ կա աշակերտի և ուսուցչուհու պատմությունը, մյուսում այդ ուսուցչուհու ծնողների սիրո պատմությունն է: «Խճճված զուգահեռներ»-ը երկուգծանի պատմություն է, թե ինչպես են երեխաները անգիտակցաբար կրկնում ծնողներին: Իմ անձնական զգացողությունների վրա հենված պատմություն է: Իմ առաջին ֆիլմն է. առաջին ֆիլմերը միշտ կոդային են, որովհետև հետո միշտ անդրադառնում ենք այդ նույն պատմություններին. ինչ ուզում ես, արա՛, հետո սխեման կրկնում ես. անցյալը, որ անդրադառնում է ներկայի վրա, կանխորոշում է ապագան: Երկրորդ ֆիլմն էլ, որ նկարում եմ, նույն սխեմայի շուրջ է:
խճճված շրջագայություն
Ինձ զարմացրել է այն, որ ընկալումը լրիվ նույնն է, նույնն են մարդիկ, նույն կերպ են ընկալում ֆիլմը Նորվեգիայում, Արգենտինայում: Ֆիլմը դուր է գալիս կանանց: Երևում է` ինչպես է ռեժիսորը փայփայում իր հերոսուհիներին, ինչքան շատ է սիրում: «Խճճված զուգահեռներ»-ը կանանց գովք է:
կինոգործ
Մեր կինոինդուստրիան Մարսից չի իջել: Շատ վատ արտատպված են միջազգային տենդենցները: Մենք ունենք հեղինակային կինո՝ ռեժիսորներ, որոնք նկարում են այն, ինչ ուզում են, կոմերցիոն կինո` ռեժիսորներ, որոնք նկարում են միայն պատվերով: Ի՞նչ ենք ստանում. վատ պատճենում, կրկնօրինակում: Լավ կինեմատոգրաֆ, միջազգային ստանդարտներին համապատասխանող, միջազգային հանրությանը հասկանալի, սովորական հանդիսատեսի համար ընկալելի կինեմատոգրաֆ դեռ չունենք: Պետք է դուրս գալ մեր ընկալումներից. մեր ֆիլմերին նայենք՝ դանիացու կողքին նստած: Ա՛յ, եթե դանիացին կհասկանա մեր կինոն, ուրեմն` մենք ինչ-որ ճշմարտության հասել ենք: Մեր կինոինդուստրիայի ամենակոշտ գնահատականն այն է, որ միջազգային աուդիտորիայի համար մեր ֆիլմերը ընկալելի չեն: 50 տարի է՝ Կաննում ոչ մի ֆիլմ չունենք, իսկ Կաննում ամենախիստ հանդիսատեսն է, ամենախիստ ընտրությունը կատարվում է Կաննում. եթե նրանք ձեր ֆիլմերը չեն վերցնում, ուրեմն` չեն հասկանում: Մեր կինեմատոգրաֆի լեզուն անհասկանալի է:
գրքերը
Ինչ-որ մի պահից սկսած՝ ընթերցանությունն իմ կյանքում մղվել է երկրորդ պլան, և եկել է կինոն: Ընթերցանությունը ես սկսել եմ շատ ճիշտ տեղից` Ռաբլեից, անցել եմ Դյումայով, հետո՝ Մոպասան, հետո ինչ-որ մի պահ կարդացել եմ Կաֆկա ու հասկացել եմ, որ իմ վրա ֆունդամենտալ ազդեցություն թողել է հենց Կաֆկան: Ես երազում եմ նկարել «Կերպարանափոխությունը»: Կաֆկայի միջոցով շփվել եմ սյուրռեալիստների հետ: Բրետոնից, Էլյուարից հետո ես հանդիպել եմ Բունյուելին ու մնացել եմ կինեմատոգրաֆում:
կինո և ժամանց
Կինեմատոգրաֆը սկսվեց որպես ժամանց, հետո եվրոպացիները և հատկապես գերմանացի էքսպրեսիոնիստները այդ ժամանցը շատ արագ դարձրին արվեստ: 30-ականներին կինոն արդեն արվեստ էր: Չապլինն ամեն ինչ փչացրեց, էլի ուղղեց դեպի ժամանց: Ամերիկյան հասարակությունը սարսափելի սպառողական հասարակություն է, ավեստի գերեզմանափորն է: Այն, ինչ ունի ամերիկյան կինոինդուստրիան, մեծ ուսուցման թեմա է, բայց հիանալու համար չէ: Տարկովսկին ասում է. «Կան ռեժիսորներ, որոնց անվերապահորեն սիրում ես, կան ռեժիսորներ, որոնց սիրում ես ինչ-որ բանի համար: Ես շատ սիրում եմ Փելեշյանին, բայց նա՝ որպես ռեժիսոր, որպես ուսուցիչ, ազդեցություն չունի իմ վրա: Վերջին 20 տարիների իմ ամենասիրելի հայկական ֆիլմը Հարություն Խաչատրյանի «Վերադարձ Ավետյաց երկիր» ֆիլմն է: Կոդային ֆիլմ է, որից մինչև հիմա չենք կարողանում դուրս գալ: Կան կոդային ֆիլմեր, որոնք կինեմատոգրաֆի ընթացքը կանխորոշում են ինչ-որ ժամանակի համար, և ռեժիսորների ահռելի բանակ սկսում է դրանից դուրս չգալ: Դա «Նռան գույնն» էր 60-ականներին:
Ճաշակի դիկտատ
Անճաշակությունն ինձ հունից հանում է: Այն շատ-շատ է և պրոպագանդվում է: Հասարակությունը պետք է ունենա չափորոշիչներ, որոնք ինքը չպետք է թելադրի, այլ պետք է ենթարկվի: 20-րդ դարում կար անգրագիտությունը վերացնելու գլոբալ խնդիր: 21-րդ դարում պետք է անճաշակությունը վերանա: Ճաշակը դիկտատ է: Հասարակության այն կենտրոնները, որոնք պատասխանատու են անճաշակության վերացման համար, լռեցված են. ամբողջ աշխարհում է այդպես:
newmag #42