Լևոն Մինասյան. Լինելով ֆրանսիական կինոյի մարդ` ես ստեղծում եմ հայկական ֆիլմեր

ԼՄ. - Մտածված քայլ չէր:«Բրավո, Վիրտուոզում» վերադարձավ հին թեման՝ արդեն ուրիշ տեսքով։ Ես դա նկատեցի, երբ ֆիլմն արդեն ավարտել էինք՝ կրկին պապիկ-թոռնիկ, որբ երեխա, մեկն Արցախի պատերազմի ժամանակ է ծնողներին կորցրել, մյուսը` երկրաշարժի ժամանակ։ Ընդհանրապես, երբ որևէ ստեղծագործող սկսում է գրել շատ խորքերն է գնում, այնքան խորը, որ դա մենք անգիտակցաբար ենք գտնում և գրում, չենք հասկանում, թե որն է այդ պատճառը։ Ես կուզեի իմանալ, թե ինչու է երաժշտությունն այդքան տեղ զբաղեցնում իմ ֆիլմերում, «Սանդվիչ կղզու մարդում» էլ այն կարևոր տեղ է ունի։ Երևի պատճառը Փելեշյանի ֆիլմերի մեջ է, նա է ինձ վրա շատ ազդել։ Իր ֆիլմերը լռիվ համեմված են երաժշտությամբ, այսինքն՝ նա վերցնում է կադրերը, խառնում է երաժշտության հետ ու ստացվում է մեկ այլ՝ երրորդ էլեմենտ։ Փելեշյանն իմ ուսուցիչն է, բայց մենք երբեք չենք խոսացել կինոյի մասին...

ԼՄ. -Չէ, տաբու չէ, ուղղակի մաքսիմում ասենլ ենք` այս ֆիլմը լավն է կամ վատը։ Բայց պարզապես կյանքում իր հետ շփվելիս, ես շատ բաներ եմ սովորել իրենից։ Իր հետ կինոյի մասին չզրուցելով՝ ես սովորել եմ կինո, և զրուցելով կյանքից՝ սովորել կյանքին վերաբերվող բաներ։

ԼՄ. -Այո, այդտեղ Փելեշյանի ազդեցությունն իսկապես շատ մեծ է, որովհետև դրանք ֆիլմ-պոեմներ են։ Եվ ինքն այդ ֆիլմերը շատ է սիրում, մի քանի անգամ դիտել է։ Հետաքրքիր է, որ դրանք չեն հնանում, կարելի է այսօր էլ դիտել։ Բայց կինոն առհասարակ հնացող արվեստ է, երևի այդ պատճառով է, որ երաժշտությունը միակ արվեստն է, որը չի հնանում։ Միևնույն է, Մոլյերը, Շեքսպիրը կամ Ռասինը հնացած են։ Ճիշտ է, իրենք համամարդկային խնդիրներ են արծարծում, բայց միևնույն է՝  հնացած է. մարդիկ այդպես չեն խոսում այսօր, այդ խնդիրները չունեն։

ԼՄ. -Այո, սեր, դավաճանություն, իհարկե, այն ամենն` ինչը դասական է, բայց իրենց գրքերում դա այդպես չէ պատկերված։ Իսկ երաժշտություն` կարելի է Մոցարտ և Բախ լսել ևս հազար տարի, կինոն շատ արագ ծերացող արվեստ է։ Բավական է մենք այսօր դիտենք 80-ականների ֆիլմերը, դրանք ուղղակի ծիծաղելի են։ Թե իրենց կառուցվածքով, թե մոնտաժի ձևով։

ԼՄ. - Այո, տեխնիկական, որովհետև կինոն տեխնիկական արվեստ է։ Կինոն վերցնում է այսօրվա իրականությունը, այսօրվա իրադրությունն ու ֆիքսում է, ի տարբերություն թատրոնի և երաժշտության։ Այսօրվա ֆիլմերը 30 կամ 50 տարի անց հնացած կհամարվեն։

ԼՄ. -Ընդհանրապես, ռեալիզմն ու նեոռեալիզմը շատ մեծ նշանակություն են ունեցել կինեմատոգրաֆիստների համար, և ցանկացած մարդ, որը սիրում է կինո, տեսել է բոլոր այդ ֆիլմերը, ոգևորվել է, ասել է՝ «Ես էլ անեմ»։ Բայց հետո ժամանակ է գալիս, և մենք փնտրում ենք մեր սեփական ճանապարհը։ Ես կարծում եմ, որ ամեն մարդ պետք է գտնի իր ոճը և ես չեմ կարծում, որ այսօր կարող եմ մաքուր ռեալիզմի ոճով ֆիլմ անել, դոկումենտալի հասնող ռեալիզմի ոճով։ Պետք է բերել այլ համեմունքներ, որ ստացվի ավելի հետաքրքիր կոնգլոմերատ։

ԼՄ. -Դա ռեֆերանս չէր, բայց շատ ուրախ եմ, որ  հիշեցրեց։ Ուղղակի ես միշտ մտածել եմ, որ, լինելով ֆրանսիական կինոյի մարդ, ես այնուամենայնիվ ստեղծում եմ հայկական ֆիլմեր։ Չնայած ֆիլմի ազգությունն որոշում են այն երկրի կապիտալները, որոնք ներդրված են դրանց մեջ և ֆիլմերը մասնակցել են փառատոնների որպես ֆրանսիական ֆիլմեր։

ԼՄ. -Ես լավ ծանոթ եմ հայկական հասարական և քաղաքական կյանքին, որովհետև ակտիվ հետևում եմ։ Ամեն դեպքում Հայաստանն իմ երկիրն է, իմ ծննդավայրն է։ Կան ինչ-որ ռեֆերանսներ, որոնք հասկանալի են միայն հայերին, բայց ընդհսնուր սյուժեն, պատմություն է ոչ միայն հայազգի հանդիսատեսի համար, աշխատում ես սցենարի վրա, որ մյուսներին էլ հասկացվեն երկխոսություններն ու հումորը։

ԼՄ. -Դրանք խոսակցական հայհոյանքներ են, կոնկրետ դրանք ես ամեն օր լսում եմ փողոցում։ Այն բառերը, որոնք հայերենում շատ կոպիտ են հնչում, Ֆրանսիայում կարող եք լսել հեռուստատեսությամբ։ Մեր խնդիրն այն է, որ գրական հայերենն այնքան է հեռացել խոսակցականից, որ երբ խոսում ենք մաքուր հայերեն, ծիծաղելի, կեղծավոր և պաթետիկ է հնչում։ Մեծ խնդիր է, որովհետև ես սցենարը գրում եմ ֆրանսերեն, հետո թարգմանում եմ հայերեն, և ժամերով տառապում եմ ամեն բառի վրա։ «Մոսկվիչ, իմ սեր»-ի ժամանակ երկար թարգմանում էինք моргатель-ը: Լեզուն կենդանի երևույթ է, իսկ մեր գրական լեզուն ստեղծվել է 20-րդ դարի սկզբին, եղել է աշխարհաբար կամ գրաբար և այսօրվա խոսակցականի և գրականի հարցը կինոյում լուրջ խնդիր է։

ԼՄ. -Շատ արհեստական են։ Մանավանդ աղջիկները։ Գալիս են քասթինգի ահավոր շպարված, արդեն ինչ-որ կերպարի մեջ։ Եթե ես ուզեմ ինչ-որ կերպար, ես ինքս կասեմ։ Դա սովորական պրոֆեսիոնալ վերաբերմունք է՝ գալ քասթինգի առանց որևէ մեյքափի։ Կարծես, ներսից արդեն շրջանակների մեջ լինեն, շատ զուսպ, ամաչկոտ ասեմ, չգիտեմ...

ԼՄ. -Այո, կոմպսեքսներ շատ կան։ Կարող է ուղղակի փորձի համար ասեի, որ մերկ տեսարաններ կան, ասում էին՝ «Վա՜յ, չէ, բա պապաս, ախպերս, մորքուրս...»։ Ես դրա մաաին չէի էլ հիշում, դա ինձ համար սովորական բան է։ Ես ուղղակի զարմանում եմ, ինչպես կարելի է ընտրել այդ մասնագիտությունը և նման կերպ վարվել։ Ինչի՞ նման հարց չի առաջանում հաց ուտելու տեսարանի ժամանակ։ Դերասանները պետք է հասկանան՝ ինչ կա կյանքում, կարող է լինել նաև կինոյի մեջ։