Ինչո՞ւ ենք սխալ մեկնաբանում հոգեկան հիվանդությունները. Շատ մարդիկ, ուղղակի, ուրիշ են
Կանայք հարյուրամյակներով տառապել են միստիկական հիստերիայից
Հազարավոր տարիներ մարդիկ հավատացել են, որ կան հիվանդություններ, որոնցով հիվանդանում են միայն կանայք: Գիտական տեսանկյունից կանացի հիտերիան սկսել է ուսումնասիրվել մոտ 200 տարի առաջ: Մինչև այդ, դա համարվում էր մութ ուժերի հետևանք: Ինչ-որ մի ժամանակ «հիստերիկներին» նույնիսկ վհուկ էին համարում, դիվահար ու պատժում:
Կանանց հիստերիայի բումը եղավ Վիկտորյանական դարաշրջանի Բրիտանիայում: Տասնյակ հազարավոր կանանց վերագրվեց այդ ախտորոշումը, ու, իբր թե, նրանց բոլորի մոտ նույն սիմպտոմներն էին` ջղաձիգ նոպաներ, նյարդային տիկ, մեջքի ցավ, գերզգայունություն հպումների նկատմամբ ու նույնիսկ ոտքերի կաթված: Հիվանդության պատճառը համարում էին արգանդի խանգարումները, իսկ արդյունավետ բուժումը` բուրումնավետ աղերը: Հիստերիա ունեցող կանայք իրենց մոտ պահում էին անուշաբույր փոքրիկ անոթներ, որոնցից հոտ էին քաշում հուզմունքի առաջին պահերին: Այն ժամանակ կարծում էին, որ ինտենսիվ հոտից «թափառող արգանդը» վերադառնում է իր ճիշտ տեղը, կինն էլ հանդարտվում է: Բուժման այս մեթոդը նկարագրում էր դեռ Հիպոկրատը 19-րդ դարում: Ցավոք, որոշ բժիշկներ ռադիկալ մեթոդների կողմնակից էին: Օրինակ, ամերիկացի Ռոբերտ Բետին հեռացնում էր կանանց առողջ ձվարանները:
20-րդ դարում հիստերիայի ուսումնասիրությամբ զբաղվում էր Զիգմունդ Ֆրեյդը: Նա սկսեց այն վերագրել նաև տղամարդկանց: Բայց գիտության զարգացումը ցույց տվեց, որ հիվանդության մասին պատկերացումները կտրուկ փոխվելու են:1980 թվականին հիստերիան հիվանդությունների ցանկից հանվեց: Այն համարվեց այլ հոգեկան խանգարումների հետևանք:
Տրանսսեքսուալությունն այլևս խանգարում չէ
Բիոլոգիական ու հոգեբանական սեռերի անհամապատասխանությունն ավելի ու ավելի շատ մարդիկ են զգում, քան դուք կարծում եք: Տրանսեքսուալների հարաբերակցությունլ բնակչության մյուս մարդկանց հետ կանանց մոտ կազմում է 1:8000, իսկ տղամարդկանց մոտ`1:4500: Այս տվյալները ներկայացրել են բելգիացի ու ամերիկկացի գիտնականները 2007 թվականին: Առաջ նրանց մասնաբաժինը բնակչության մեջ ավելի քիչ էր համարվում, գուցե այդ պատճառով էլ, գենդերի այդ ընկալումը համարվում էր հոգեկան խանգարում: Հոգեբանների գլխավոր պրոբլեմը նման մարդկանց սխալ բուժում նշանակելն է:
Բուժումներից մեկը այն էր, որ փորձում էին օգնել տրանսսեքսուալներին համակերպվել իրենց մարմնի ու հոգու անհամադրությանը: Մյուսը սեռի փոփոխությունն էր: Որոշ մասնագետներ կարծում են, որ առաջին բուժումը կարող է վնասել մարդու հոգեբանական վիճակին: Համակերպումը կարող է բերել դեպրեսիայի ու տագնապի զգացողության:
21-րդ դարում գենդերային խանգարումներով զբաղվող հոգեբանները սկսեցին կասկածել, պե՞տք է արդյոք տրանսսեքսուալությունը համարել հիվանդություն: Որքան էլ տարօրինակ է, այդ հարցը ԱՄՆ-ում լուծվեց դատական որոշմամբ: 2011 թվականին Ատլանտայի դատարանը որոշեց, որ տրանսսեքսուալներն աշխատավայրում չպետք է ենթարկվեն խտրականության: Մեկ տարի անց Հոգեբանների ամերիկյան ասոցիացիան գենդերային նույնականացումը հանեց հիվանդությունների ցանկից, ու այն վերանվանեց գենդերային դիսֆորիա (իրականում, «դիսֆորիան» նույն «խանգարումն է», բայց առանց բացասական ընկալման): Մասնագիտական միությունները ողջունեցին այս որոշումը, բայց ուլտրապահպանողական կազմակերպությունների արձագանքը սպասելի «հիվանդագին» էր: Որոշ ակտիվիստներ վստահ են, որ Ասոցիացիան փոխել է գենդերային խանգարման կարգավիճակը ԼԳԲՏ-ների լոբբիների արդյունք:
Ասպերգերի սինդրոմի դժվար ճանապարհը
Ժամանակակից հոգեբանության մեջ Ասպերգերի սինդրոմի հարցն ամենադժվարներից է: Սինդորմն անվանակոչվել է Հանս Ասպերգերի` ավստրիացի մանկաբույժի անունով: Նա դեռ 1944 թվականին նկարագրում էր երեխաների, որոնք հասակակիցների հետ շփման դժվարություններ ունեն: Նրանց էմպատիան թույլ արտահայտված էր, հաճախ տարվում էին այնպիսի թեմաներով, որոնք մեծ հետաքրքրություն չունեն, բայց նրանք այդ ոլորտներում մեծ առաջընթաց ունեին մյուս երեխաների նկատմամբ: Հենց այդ պատճառով, երկար ժամանակ սինդրոմը չէր բացահայտվում: Բայց ուսումնասիրությունից հետո էլ ամեն ինչ պարզ չէր: Այդ մարդիկ գրեթե չեն տարբերվում մյուսներից:
Ասպերգերի բացահայտումից հետո էլ խանգարումը երկար ժամանակ հիվանդությունների ցանկում չէր հայտնվում: Պաշտոնապես Ասպերգերի սինդրոմը հիվանդությունների ցանկում հայտնվեց 1990-ականներին, բայց որոշումը, պարզվեց, միջանկյալ որոշում էր: Որոշ մասնագետներ շարունակում էին կարծել, որ «ասպիներին» խանգարում ունեցող համարելը ավելորդություն է: Որոշ մասնագետներ էլ չէին հասկանում, թե ինչու են այս ախտորոշումը առանձնացնում աուտիզմից: Ասպերգերի սինդրոմ ունեցող երեխաների ծնողները կարծում էին, որ այս խանգարումն ավելի շատ դրական է, քանի որ բացահայտում է երեխաների տաղանդները: Որոշ մասնագետներ մտահոգվում էին, որ սինդրոմի կրողները կարծում են, որ իրենց հիվանդությունը կապված է աուտզիմի հետ, նրանք հպարտությամբ հստակ սահմանագիծ էին անցկացնում իրենց ու աուտիկների միջև, որոնք խոսել էլ երբեմն չեն կարողանում:
2012 թվականին Հոգեբանների ամերիկյան ասոցիացիան որոշեց վերջ դնել անարդարությանը ու Ասպերգերի սինդրոմը վերաորակավորեց: Հիմա Ասպերգերի սինդրոմ ունեցողները համարվում են բարձր ունակություններ ունեցող աուտիկներ: Այս անգամ էլ մասնագետների որոշումը դուր չեկավ ծնողներին, որոնք ունեն ծանր տեսակի աուտիզմով երեխաներ: Նրանք կարծում են, որ այս վերաորակավորումը թույլ չի տա հասկանալ, թե որքան բարդ հիվանդություն է աուտիզմը:
Ի ՞նչ են հիմա քննարկում հոգեբանները
2014-ի սեպտեմբերին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը մշակեց փաստաթուղթ, որտեղ կային պլաններ մի քանի խանգարումներ էլ բացառել հիվանդությունների ցանկից: Դրանք հիմանկանում կապված են սեքսուալ կողմնորոշման ու գենդերային իդենտիկության հետ: Դրանց մեջ է էգոիստիկ սեքսուալ կողմնորոշումնը: Այս հասկացությունը ենթադրում է տագնապալից վիճակ, որը զգում է իր սեքսուալ կողմոնորշման հետ չհամակերպվող մարդը: Հիմնականում այս տագնապը զգում են ոչ ավանդական սեռական կողմնորոշման մարդիկ: Պաշտոնապես այս վիճակը որոկավորվում է, որպես հոգեբանական խանգարում, բայց Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը կարծում է, որ այն ոչ թե կապված է ուղեղի կամ նյարդային համակարգի յուրահատկությունների հետ, այլ սոցիալական դիսկրիմինացիայի հետևանք է: ԱՀԿ-ն պատրաստվում է հիվանդությունների ցանկից հանել նաև ոչ ավանադական սեքսուալ նախասիրությունները: Կազմակերպությունում կարծում են, որ հարաբերություններում ոչ սովորական սեքսուալ նախընտրությունները հիվանդություն համարելու հիմք չկա:
Տարածել
Կարդա նաև
Newmag-ը հրատարակել է Ռուբեն Վարդանյանի մասին գիրքը՝ «Ռուբենը» (թրեյլեր)
FrancoFest2024-ին Հայաստան են ժամանելու Գոնկուր ակադեմիայի պատվիրակները
Newmag-ը հրատարակել է «Նոր սերնդի թոշակառուները» գիրքը հայերեն և անգլերեն (թրեյլեր)
Գրականություն, նորաձևություն, մշակույթ /Պանելային 3 քննարկում՝ Ֆրանկոֆեստին