[Newmag Summer Fest] «Ապրիլի 13. Սկիզբ և ավարտ». Գրականության միջոցով ցավի և կորստի վերաիմաստավորումը (տեսանյութ, լուսանկարներ)

Արդյոք գիրքն ու գրականությունը, կարդալն ու գրելը կարող է մեղմել ցավի կորուստը։ Քննարկման առիթ և առանցք էր դարձել ամերիկաբնակ Անահիտ Խալաֆյանի «Ապրիլի 13. Ավարտ և սկիզբ» գիրքը։ Պանելային քննարկմանը մասնակցում էին գրքի հեղինակ Անահիտ Խալաֆյանը՝ Վահանի հորեղբոր դուստրը, ով և գրքի հեղինակն էր, Անի Խալաֆյանը՝ Վահանի քույրը, Խալաֆյաններին այս ընթացքում մասնագիտական օգնություն ցուցաբերած փաստաբան Արտակ Զեյնալյանը։

Անահիտ Խալաֆյանի «Ապրիլի 13. Ավարտ և սկիզբ» գիրքը գեղարվեստական լուծումներով ներկայացնում է եղբոր՝ Վահանի իրական պատմությունը։  11 տարի առաջ՝ 2010 թվականի ապրիլի 13–ին Չարենցավանի ոստիկանությունը բերման է ենթարկում 24–ամյա Վահան Խալաֆյանին։ Մի քանի ժամ անց ոստիկանները Վահանի ընտանիքին հայտնում են նրա մահվան մասին լուրը: Միայն 10 տարի անց Անահիտը որոշեց հանձնել թղթին այն, ինչ ապրել է. «Գիրքը միջոց էր, որ իմ մեջ հավաքված վրեժխնդրությունը դուրս գա: Ես 10 տարի ապրել եմ, արթնացել եմ վրեժը սրտիս մեջ: Գրքի միջոցավ կարողացա պայքարել նախ իմ դեմ»:

Այս դեպքը ցնցում է երկիրը։ Որոշ ժամանակ անց ընտանիքը պարզում է, որ իրականում ոստիկանները ծեծելով սպանել են Վահանին։ Իրավապահները պնդում էին, որ Վահանը ինքնասպան է եղել, մինչդեռ Խալաֆյանները՝ որ իրենց որդուն խոշտանգելով սպանել են։ Անահիտը գիրքը գրելիս երկու նպատակ ուներ. «Առաջին խնդիրն այն էր, որ պետք է կարողանայի հաղթահարեի այդ ցավը, և երկրորդ, որ հանրայնացնեի այդ ցավալի դեպքի իրական մանրամասները: Նման դեպքեր չպետք է կատարվեն, կորուստի նման ցավ չպետք է որևէ մեկը զգա, նման կորուստներ չպետք է լինեն»:

Հետագա դատավարությունների ժամանակ եղան պատժվածներ, սակայն հարազատների համոզմամբ արդարությունը չվերականգնվեց։ 11 տարի Խալաֆյանների ընտանիքը պայքարում է հանուն արդարության և այդ պայքարում է տեսնում նաև Վահանի հիշատակի հարգումը։ Վահանի քույրը՝ Անին, գիրքը մի քանի անգամ ձեռքն է վերցրել, բայց այդպես էլ չի ավարտել, կարողացել է ընթերցել մեկ-երկու էջ. «Երբ երկու էջ կարդացի, արցունքները սկսեցին հոսել, վերապրեցի անցած 10 տարիները: Մենք պետք է հասնենք արդարության, պետք է պայքարենք, ցույց տանք, թե ինչ է տեղի ունեցել իրավապահների ներկայությամբ»:

Ողբերգությունը պատմություն է ոչ միայն բռնության զոհ լինելու, այլև դրանից հետո արդարության հասնելու պայքարի մասին։ Արդարության չավարտված ճանապարհին Խալաֆյանների ընտանիքին մասնագիտական աջակցությամբ միանում ու օգնում է ամենահայտնի իրավապաշտպաններից մեկը՝ Արտակ Զեյնալյանը. «Բժշկության մեջ մի խոսք, սկզբունք կա՝ մահը պետք է ծառայի կյանքի: Գիրքն էլ հենց այդ նպատակին է ծառայում: Այս տարիների ընթացքում մենք պայքարել ենք ոչ միայն մեր երկրի դատարաններում, այլև Մարդու իրավունքների իվրոպական դատարանում: ՄԻԵԴ-ում գործի վարույթն արդեն ավարտված է, խորհրդակցության սենյակ են գնացել, որ կայացնեն որոշում»:

Օրերս տեղի ունեցավ նաև Անահիտ Խալաֆյանի «Ապրիլի 13. Ավարտ և սկիզբ» գրքի շնորհանդեսը: Երեկոյի ընթացքում ցուցադրվեց նաև Վահանի հիշատակին՝ Խալաֆյանների ընտանիքի պատրաստած ֆիլմը: 

Գիրքը և ցավը շատ ընդհանրություններ ունեն։ Կան հարյուրավոր գրքեր, որոնք օգնում են հաղթահարել սարսափելի վիշտը։ Ու հենց Անահիտն էլ այդ նպատակով իր ընտանիքի ցավը հանրայնացնելով՝ ցանկացել է ոչ միայն վրեժխնդրության ու ցավի դեմ պայքարել, այլև հասնել արդարության՝ բացառելով նման դեպքերը: