Հպարտություն առանց նախապաշարումների. Ժամանակակից կին գրողների 10 տպավորիչ գիրք

«Կարմրակատարը», Դոննա Թարթ

13-ամյա Թեո Դեքերի մայրը զոհվում է որդու աչքի առաջ Մետրոպոլիտեն թանգարանում հնչած պայթյունից: Վիրավոր ծերուկի ուղղորդմամբ տղան ծխապատ սրահից դուրս է բերում հոլանդացի նկարիչ Ֆաբրիցիուսի կտավը: Իր կամքից անկախ գող դարձած Թեոն ստիպված է թաքնվել հորից, ոստիկաններից ու արտ-դիլերներից, անցյալի ստվերներից ու ինքն իրենից:

«Կարմրակատարը» դարձավ 2014-ի սենսացիան: Թարթը դրա համար Պուլիցերյան մրցանակ ստացավ, իսկ 2016-ին հայտնի դարձավ, որ գիրքը կէկրանավորի «Իրական դետեկտիվ» սերիալի ռեժիսոր Ջոն Քրոուլին:

«Ամերիկացու վշտերը», Սիրի Հուսթվեդթ

Հոր մահից հետո հոգեբույժ Էրիկ Դեյվիդսենը նրա թղթերի մեջ մի նամակ է գտնում ոմն Լիզայից, որտեղ ակնարկվում էր նրանց միավորող սարսափելի գաղտնիքի մասին: Քրոջ՝ Ինգայի հետ Էրիկն ընտանեկան հետաքննություն է սկսում: Չնայած դետեկտիվին բնորոշ հանգուցալուծմանը՝ «Ամերիկացու վշտերը» կարծես հոգեթերապիայի սենանս լինի, որտեղ բժիշկը վերլուծում է իր ծնողների, ընկերների, հաճախորդների վշտերը և փորձում պատասխանել ոչ այնքան այն հարցին, թե ի՛նչ է պատահել, այլ թե ինչո՛ւ: Որոշ հարցեր անսպասելի հանգուցալուծում են ստանում, որոշ խնդիրներ էլ գլխավոր հերոսի և նրա քրոջ երևակայության արդյունքն են:
Սիրի Հուսթվեդթը, լինելով հայտնի գրող Փոլ Օսթերի կինն ու մուսան, կարողացավ դուրս գալ ամուսնու ստվերից: Հուսթվեդթի գրքերը թարգմանվել են 16 լեզուներով:

«Երբ Աստված նապաստակ էր», Սառա Ուինման

Կենտրոնում Էլլին է, որն ապրում է ուելսական խուլ մի բնակավայրում, նրա ամենամոտ շրջապատը եղբայրն է, որի հետ շատ մտերիմ է, ծնողները, լավագույն ընկերուհին և Աստված անունով նապաստակը: Նրանց կյանքն անցնում է ընտանեկան հյուրանոցում, որտեղ ամեն օր նոր դեմքեր են հայտնվում:
Վեպն ընդգրկում է Մոդ ընտանիքի կյանքի քառասնամյակը: Հիշելով մանկությունը, երիտասարդությունն ու հասունության տարիները, Սառա Ուինմանը խուսափել է ավելորդ սենտիմենտալիզմից և ագրեսիվ ռեալիզմից:
Ինչի՞ մասին է գիրքը: Սիրո մասին, որը հրաշալի կերպեր է ստանում: Իսկական ընկերության մասին, որը տարիների փորձություն է անցնում: Գիրքն այն մասին է, թե ինչպես ենք մենք քնքշորեն հիշում. «Իմ հոգու վկայության, մանկության ստվերների, այն ժամանակների մասին, երբ մեր երազանքները փոքր էին ու իրագործելի: Երբ կոնֆետը կոպեկներ արժեր, իսկ Աստված նապաստակ էր»:

«Կյանք կյանքից հետո», Քեյթ Աթքինսոն

1910 թվականի փետրվարյան ցուրտ մի գիշեր ծնվում է Ուրսուլան ու դեռ շունչ չառած՝ մահանում է: 1910 թվականի փետրվարյան ցուրտ մի գիշեր ծնվում է Ուրսուլան ու չորս տարեկանում հեռանում է ողբերգական մահով: Երրորդ անգամ նա մի փոքր երկար է ապրում: Ժամկետը կերկարի, մինչև հերոսուհին չհաղթահարի բոլոր վտանգները, որոնցից շատերը համընկնում են 20-րդ դարի աղետների հետ: Իրականում գրքի հերոսը ոչ թե աղջիկն է, այլ ժամանակը:
Մռայլ դետեկտիվների հեղինակը, որին նկատել էր նույնիսկ Սթիվեն Քինգը, առաջին անգամ իրեն արձակում փորձեց «Կյանք կյանքից հետո» գրքով ու միանգամից հետաքրքրություն առաջացրեց: Վեպը դարձավ 2013-ի ամենաքննարկված բեսթսելերներից մեկը, ջերմ ընդունելության արժանացավ «Գարդիանի» և «Նյու Յորք Թայմսի» կողմից ու առաջադրվեց Բուքերյան մրցանակի:

«Օլիվյա Քիթերիջ», Էլիզաբեթ Սթաութ

Ոչ մեծ գավառական մի քաղաքում ապրում է Օլիվը՝ իր խստաբարո վարքով առանձնացող մաթեմատիկայի նախկին ուսուցիչը: Նա տեսնում է մարդկանց էությունը, այդ իսկ պատճառով էլ չի սիրում նրանց: Իր ընտանիքի, ամուսնու և որդու հետ խիստ է: 13 մասերում, որոնցից բաղկացած է վեպը, Օլիվյային մենք տեսնում ենք նրա հարազատների և ծանոթների աչքերով: 20 տարում հերոսուհին ծերանում է, թաղում է հազատատներին ու կոշտանում: Միայն վերջում է ընթերցողը ներկա լինում մի իրադարձության, որը կոտրում է աշխարհի հանդեպ նրա անվստահությունը:
Նախկին ուսուցչուհու պատմությունը HBO-ի համար 2014-ին էկրանավորեց ռեժիսոր Լիզա Խոլոդենկոն: Չորսմասանոց ֆիլմը «Ոսկե գլոբուսի» է առաջադրվել երեք անվանակարգերում և 8 «Էմմի» վերցրել:
Ամերիկացի քննադատները Էլիզաբեթ Սթաութին կոչել են «կիսաշրջազգեստով Ռիչարդ Յեյթս» և «ամերիկյան Չեխով»: «Օլիվյա Քիթերիջի» համար գրողը Պուլիցերյան մրցանակ է ստացել:

«Փոքր կյանք», Հանյա Յանագիհարա

«Փոքր կյանք»-ը չորս երիտասարդների մասին է, որոնք կարիերա են անում ժամանակակից Նյու Յորքում: Մեր առաջ դերասան Վիլեմն է, նկարիչ Ջեյ-Բին, ճարտարապետ Մալքոլմը և իրավաբան Ջուդը: Վերջինն ընկերների հետ իրեն իր ափսեում չի զգում: «Նրան դուր էր գալիս ձևանալ, թե նրանցից մեկն է, բայց գիտեր, որ այդպես չէ»: Հանյա Յանագիհարան՝ բժշիկ-արյունաբանի դուստրը, որը մանկուց հետաքրքրվում էր բժշկական փորձաքննությամբ, իր գրքում «հերձում» է հերոսի հոգեբանական խնդիրները՝ նկարագրելով նրա մանկության սարսափները, սեռական բռնությունն ընտանիքում, չհասկացվածությունը ծնողների և հասակակիցների կողմից, ցավեցնող միայնությունն ու մեղքի զգացումը:
Ոմանք հիանում էին գրողի հանդգնությամբ, որն ի ցույց էր դրել ժամանակակից հասարակության հիվանդությունները, մյուսներն էլ մեղադրում էին նրան, որ վեպում ամեն ինչ չափազանց բաց է:

«Զուլեյխան բացում է աչքերը», Գուզել Յախինա

30-ականներ… Սպանված կուլակի հղի կնոջը թաթարական հարազատ գյուղից աքսորում են Սիբիր: Նա «բացում է աչքերը», այսինքն՝ ուշքի է գալիս գնացքում, հարյուրավոր կիլոմետրերով հեռու հարազատ հողից: Նույն վագոնում նրա հետ տանում են նաև գիտնականների, նկարիչների, հանցագործների: Այս բազմաշերտ բազմության հետ նա դեռ պետք է նոր աշխարհ բացահայտեր: Նոր տեղում, զրկվելով ամուսնուց և նախկին կենսակերպից, Զուլեյխան, այդուհանդերձ, անսպասելի ազատություն է գտնում և կանացի երջանկություն:
«Զուլեյխան բացում է աչքերը» ռուս գրող Յախինայի դեբյուտն է, որն անմիջապես գրավեց քննադատների ուշադրությունը: 2015-ին այն նվաճել է ազգային երկու խոշոր մրցանակ («Большая книга» и «Ясная поляна»):

«Տունը, որտեղ», Մարիամ Պետրոսյան

Փակ տուն-ինտերնատ, որտեղ ծավալվում են գործողությունները: Ոչ թե պարզապես տուն որբերի համար, այլ մի ամբողջ տիեզերք, որն ապրում է իր կանոններով: Այստեղ երեխաները բաժանված են խմբերի, նրանց շատ հեշտ է տարբերակել: Անվասայլակներով Փասիաններ, աղմկոտ ու չար Առնետներ՝ անհեթեթ սանրվածքներով, կատաղած Շներ՝ կաշվե վզկապներով: «Ծխողը» մականունով գլխավոր հերոսը կռվում է «ոհմակի» հետ ու սկսում իր ազատ շարժը Տնով մեկ: Նա ծանոթանում է մի դյուժին կերպարների հետ, շատ գաղտնիքներ բացահայտում, և ամենակարևորը` սկսում է պատրաստվել ապագային, երբ դուրս է գալու «Արտաքին աշխարհ»:
«Տունը, որտեղ» գիրքը և՛ հասունացման հետաքրքիր պատմություն է, և՛ փիլիսոփայական սագա: Մարիամ Պետրոսյանը հետևողականորեն հետազոտում է փակ հանրույթը, նրա կյանքի կանոնները և «իրական» աշխարհի հետ բախվելու՝ ինտերնատի բնակիչների վախերը: Գիրքն արդեն թարգմանել են յոթ լեզվով, ֆրանսիական «Lire» ամսագիրն այն կոչել է 2016-ի լավագույն գործը ֆանտաստիկայի ժանրում:

«Յակովի աստիճանը», Լյուդմիլա Ուլիցկայա

70-ականների կեսեր, Մոսկվա… Մարուսյա տատիկի մահից հետո թատրոնի նկարչուհի Նորա Օսեցկայան նրա բնակարանում Յակով պապի արխիվային թղթերն է գտնում:
1911 թվական, Կիև: Ապագա գիտնական Յակով Օսեցկին ոգևորված նամակներ է գրում իր հարսնացուին՝ Մարուսյային, որը գնացել է Մոսկվա Այսեդորա Դունկանի մոտ սովորելու, իսկ Յակովը շատ է կարոտում իր սիրեցյալին:
Նորան սկսում է կարդալ նամակներն և հայտնաբերում իր ու պապի նմանությունը: Նրանց զուգահեռ պատմությունների արանքում հյուսվում է վեպը: Նորան կմիանա այլախոհներին, Յակովը կհայտնվի Կիևում հրեաների ջարդերի կենտրոնում, Նորան չի կարողանա պահպանել իր միակ սերը, նրա պապին կզրկեն կնոջից ու երեխաներից, կաքսորեն ու կպիտակավորեն որպես «ազգի թշնամի»: «Յակովի աստիճանի» ստեղծման պատմությունը համարյա համընկնում է սյուժեի հետ. Ուլիցկայան ինքն էր գտել պապի թղթերն ու տարվել դրանցով: Այդ նամակները գրեթե բառացիորեն նա փոխադրել է գրքի մեջ:

«Ղազարի կանայք», Մարինա Ստեպնովա

Ամեն ինչ սկսվում է Լիդոչկայի կյանքի մասին գլխով, բալետի երիտասարդ պարուհի, որին տանջել են տատիկն ու պարապմունքները: Հետո հայտնվում է ինքը՝ Ղազարը, տաղանդավոր գիտնական, որի ճակատագիրը հիշեցնում է Լանդաուի կենսագրությունը: 20-րդ դարի հասակակից Ղազար Լինդտը 1918-ին սովորում է Մոսկվայի պետհամալսարանի առաջին կուրսում, հանդիպում է գիտության մեջ իր առաջնորդին և անմիջապես սիրահարվում նրա կնոջը՝ Մարուսյային: Նա բավականին մեծ է, հետևաբար փոխադարձ զգացմունքի հույս չէր էլ կարող լինել, բայց Մարուսյայի կերպարը մեկնշընդմիշտ մնում է Ղազարի սրտում: Նրան սպասում է գլխապտույտ կարիերա ու նոր սեր մի աղջկա հանդեպ, որն ավելի շուտ կարող էր լինել Ղազարի դուստրը: Նրա երրորդ կինը կդառնա առաջին գլխի Լիդոչկան:
Ի վերջո, Մարինա Ստեպնովան փորձում է պատասխանել հարցին, թե հնարավո՞ր է սերը սիրահարվածների միջև, տարբեր ազգերի ներկայացուցիչների միջև, հայրենիքի սերն իր զավակների նկատմամբ: «Ղազարի կանայք» գիրքը միանշանակ չի ընդունվել: Քննադատները սառն ընդունեցին Ստեպնովայի գիրքը, մինչդեռ գրախանութներում այն դարձավ բեսթսելեր:

Աղբյուրը