6 գիրք, որ ներկայացնում են Թուրքիայի և Ադրբեջանի` հայերին կանխամտածված ցեղասպանելու մեկդարյա ծրագիրը (լուսանկարներ)

April 24, 2023

Newmag-ն իր գործունեության 5 տարիների ընթացքում հրատարակել է գրքեր, որոնք ցույց են տալիս ադրբեջանական կառվարության ցեղասպան քաղաքականությունը։ Հրատարակչության գրքերը նաև փաստավավերագրություններ են՝ ինչու է աշխարհը կողմնակալ ու կրավորական վերաբերմունք ցուցաբերում եղեռն ու վայրագություններ իրականացնող երկրի հանդեպ։ 6 գիրք թուրք-ադրբեջանական խայտառակ արարքների, սպանության հրամանների, էթնիկ ոճիրի մասին։

Նիլ ֆերգյուսոնի «Հրապարակն ու Աշտարակը» մարդկության կենսագրության ցնցող ու անտեսված մանրամասներով անդրադառնում է նաև Հայոց Ցեղասպանության մեջ գերմանական մեղքին։ Գերմանացիները փորձում էին առաջ մղել պանիսլամիզմը, սկսել կրոնական ապստամբություն: Ֆերգյուսոնը բացատրում է, թե իրականում ինչ էին փորձում անել գերմանացիները, ինչու էին ձախողվել նրանց ծրագրերը  ինչպես բրիտանացիները ցանցային պատերազմում հաղթեցին գերմանացիներին, և թե ինչպես հայերը դարձան եվրոպական տերությունների հենց ցանցային առճակատման զոհը՝ կորցնելով բնակչության ու հայրենիքի մեծ մասը: 

Թուրքիայի և Ադրբեջանի իրականացրած ցեղասպան քաղաքականությունը անցել է գրող, իրավաբան Աննա Աստվածատուրյան Թերքոտի սերունդերով։ Գրողի պապը 1915 թվականին փրկվել է թուրքական յաթաղանից։ 75 տարի անց նրա ընտանիքը կրկին փորձում էր փրկվել այդ յաթաղանից արդեն Բաքվում։ Իր լսածն ու տեսածը 8-ամյա աղջնակը տատիկի խորհրդով գրի է առնում օրագրում, տարիներ անց մի ընտանիքի պատմությունը դառնում է «Արտաքսում դեպի անհայտություն» կոչվող գրքի ու հրատարակվում անգլերեն և ռուսերեն, հայերեն։ Այժմ Աննան Միացյալ Նահանգներում հայտնի իրավապաշտպան է, որը ադրբեջանական վայրագությունների մասին կարդում է նաև դասախոսություններ, կազմակերպում իրազեկման միջոցառումներ: 

Newmag-ի մյուս գրող Մագդա Թախտաճյանը իր բոլոր գրքերում կարմիր գծով անցկացնում է Հայոց ցեղասպանության թեման։ Հայերեն հրատարակված «Ռոջավան» գրելիս՝  մտքում ունեցել է ցեղասպանությունից փրկված իր տատիկներին, որոնք զինված պայքարի որևէ շանս չեն ունեցել և փրկվել են միայն երջանիկ պատահականությամբ: Արդարության որոնում, ճշմարտության համար կռիվ և հիշողության պահպանում՝ հենց այս երեք նախապայմաններով էլ շարադրում է իր գրական գործերը, որոնք յուրօրինակ պայքար են հանուն արժանապատիվ կյանքի ու երջանկության:

1915-ի ջարդերի մասին Newmag-ը հայերեն թարգմանել ու հրատարակել է ֆրանսիացի գրող Վալերի Մանտոյի «Ակոս» գիրքը։ Գրքի գլխավոր հերոսը Հրանտ Դինքն է, ում միջոցով ցույց է տալիս Թուրքիայի անցյալի ու ներկայի քաղաքականությունը, որ չի փոխվել։ Գիրքը ոչ միայն արձանագրում է Դինքի պայքարը, այլև այն բոլոր լրագրողների, որոնք այսօր էլ ցանկանում են բարձրաձայնել Թուրքիայում տեղի ունեցեղ իրականությունը ու հայտնվում են բանտերում: Վալերի Մանտոյի վեպում անդունդի եզրին գտնվող աշխարհն է ու սպանված լրագրողի կյանքը: 

Հայոց ցեղասպանության մեջ Թուրքիայի հանցավորության հիմնաքարային գնահատականն առաջիններից տվեց թուրք պատմաբան Թաներ Աքչամը։ Պատմաբանն իր ծավալուն ուսումնասիրություններից հետո ներկայացնում է մանրակրկիտ մշակված, օսմանյան և այլ աղբյուրների առատությամբ աչքի ընկնող «Խայտառակ արարք» աշխատությունը, որը նաև թուրքական իշխանություններին ուղղված մեղադրանք է։  

Իր մյուս՝ «Սպանության հրամաններ» գիրքը գրելով՝ Աքչամի հիմնական նպատակը եղել է ուսումնասիրել ու ներկայացնել այն փաստաթղթերը, որոնք մինչև այդ ոչ ոք չէր տեսել և չէր ուսումնասիրել: Պատմաբանի խոսքով, նրանք հիմնականում պնդում են, թե 1915թ-ին տեղի ունեցածը ապացուցող փաստաթղթեր չկան, սակայն իր աշխատություններում տեղ են գտել նույն այդ բացառիկ աղբյուրներն ու հետազոտությունները։