Ի՞նչ եղավ այն հայերի հետ, որոնք 1915 թվականին մնացին Օսմանյան կայսրությունում։ Պետական ի՞նչ քաղաքականություն էր որդեգրել Թուրքիան՝ նրանց նկատմամբ։ Ինչպե՞ս ստացվեց, որ 1920 թվականից հետո Խորհրդային Միությունն ուսումնասիրում էր Կարսի և Սևրի դաշնագրերը և լրջորեն քննարկում Կարսն ու Արդահանը Թուրքիայից հետ պահանջելու խնդիրը։

Խորհրդային Հայաստանի ներգաղթի հայտարարությունն ինչո՞ւհայտնվեց Խորհրդային Միության և Թուրքիայի՝ պատմական դիմակայության, բայց քաղաքական նոր կարգով և մեթոդներով ձևավորվող հարաբերությունների ճիշտ մեջտեղում և ամենավտանգավոր կետում։

Գիրք, որին սպասում էին հատկապես նրանք, ովքեր նկատում էին թուրք պատմաբանների ակտիվ աշխատանքը արխիվներում։ Այն արխվներում, որտեղ հնարավոր է գտնել փաստաթղթեր ու տեղեկություններ Հայոց ցեղասպանության, փրկվածների և ժառանգների մասին։ Այս անգամ արխիվներում մանրամասն և խնամքով աշխատել են երկու հայ թուրքագետներ։

Նրանք գտել և ներկայացնում են «խիստ գաղտնի»դասիչի ներքո պահված ու մինչև այս անհայտ տեղեկություններ այն հայերի մասին, որոնք բռնեցին էրգրից Հայաստան «փախուստի» ճանապարհը։ Ինչու և ինչպես՝ որոշեցին, եկան և մնացին․այս գրքում պատմում են հենց իրենք՝ Թուրքիայի հայերը և նրանց սերունդները։ Ցեղասպանության տրավմայից մինչև Հայաստանում գետոյացման գործընթաց․ ինչերի միջով են անցել հայրենադարձները։