[InterPress] Դեպի ինչպիսի՞ աշխարհակարգ ենք մենք գնում

Վերջերս միջազգայնագետներ Պատրիկ Պորտերը, Գրեհեմ Ալիսոնը, Թոմաս Ռայթը, Ռոբերտ Կագանը, Ռեբեկա Լիսները ևՄիրա Ռափ-Հուփերը ներկա էին ժամանակակից աշխարհակարգի մասին քննարկմանը: Բանավեճը հիմնական թեման էր արդյոք աշխարհակարգը երբեևէ եղել է «լիբերալ» , կա կամ կլինի:
Ճիշտ տարբերակը գտնելու համար միջազգային հարաբերությունների գիտակները կարող են օրեր շարունակ խորհել, տեսություններ փնտրել, բայց, անկեղծ ասած, չեմ կարծում, թե արժե այդքան ժամանակ վատնել:
Ինչո՞ւ, որովհետև, երբեք չեմ հասկացել՝ ինչ է նշանակում «աշխարհակարգ»: Բազմաթիվ հեղինակներ օգտագործում են այդ եզրույթը, պետական գործիչ Հենրի Քիսինջերը նույնիսկ մի մեծ հաստափոր գիրք է գրել այդ ձանձրալի վերնագրով:
Այդուհանդերձ, այն դեռ անորոշ ու խճճված հասկացություն է, որի շուրջ կոնսենսուս չկա:
«Աշխարհակարգը» աշխարհում ուժի, իշխանության սահմանումն է:  Եվ, եթե այդպես է, ապա ինչպե՞ս ենք սահմանում «ուժը»:
Արդյոք խոսքն իշխանության բաշխման մասին է՝ ֆորմալ կամ ոչ ֆորմալ կանոնների, նորմերի, որոնք ուժեղագույն պետությունները մշակում և կիրառում են, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ նրանք որոշում են անտեսել կամ էլ վերաձևակերպել դրանք: Արդյոք այս տերմինը ենթադրում է հիմնական դերակատարների միջև շատ թե քիչ կանխատեսելի վարքագծի մոդելի մշակում, որտեղ դիտորդն է որոշում այս կամ այն խաղացողի կամ ռեժիմի կարևորությունը, թե՞ սա պարզապես ծույլ եզրույթ է, որը գիտակներն օգտագործում են հստակ միջազգային համակարգի, հստակ ժամանակահատվածի համար:
Եթե ոչ ոք իսկապես չգիտի, թե ի՞նչ է իրականում նշանակում «աշխարհակարգ» բառը, եկեք փորձենք մի քանի դիտարկում անել: Որոնք կլինեն աշխարհաքաղաքականության հիմնական առանձնահատկությունները: Այլ կերպ ասած՝ ի՞նչ կպատասխանես, եթե մեկը խնդրի քեզ նկարագրել գլոբալ քաղաքականության հիմնական հատկանիշները 2025թ.-ին:
Ի դեպ, վերջերս ինձ այդ հարցը տվեցին: Իմ պատասխանը հիմնականում վերաբերվում էր Միացյալ Նահանգներին: Ահա, թե ինչ պատասխանեցի:
Ընդհանուր առմամբ, 2025-ը լինելու է « անհամաչափ բազմաբևեռության» աշխարհ: Այսօրվա կարգը լիբերալ չէ ու 2025-ն էլ չի լինելու:

Ընդհանուր առմամբ, 2025-ը լինելու է « անհամաչափ բազմաբևեռության» աշխարհ: Այսօրվա կարգը լիբերալ չէ ու 2025-ն էլ չի լինելու:

---

Կարդացեք նաև․

• 
  

  Բալկաններում մեծ պայթյուն է հասունանում

  
  


• 
  

  Նախագահը չի սխալվում. ինչպե՞ս իշխանությունը կվերաբերի նահանգապետերի ընտրությունների արդյունքներին

  
  


• 
  

  Մեծ Բրիտանիա և Եվրամիություն. ինչո՞ւ է բաժանումն այդքան դժվար

  
  

---

ԱՄՆ-ն դեռ լինելու է երկրագնդի ամենածանրակշիռ դերակատարը, քանի որ ուրիշ ոչ մի երկիր չի ունենա նույն տնտեսական հզորությունն ու կշիռը, տեխնոլոգիական զարգացման կատարելությունը, ռազմական ուժը, տարածքային անվտանգությունը և դեմոգրաֆիկական դրական ցուցանիշները: Այդուհանդերձ, նրա գերազանցության շեմը նախկինից ավելի ցածր կլինի, քանի որ երկիրը կառերեսվի ֆինանսական ու քաղաքական խնդիրների հետ: Չինաստանը կլինի մոլորակի 2-րդ հզոր ուժը, որին կհետևեն մոլորակի մի քանի հիմնական խաղացողներ՝ Գերմանիան, Ճապոնիան, Հնդկաստանը, Ռուսաստանը և այլ երկրներ, որոնք երկու առաջատարներից էապես թույլ կլինեն:
Այս համակարգում Միացյալ Նահանգները իր սահմաններից դուրս պարտավորություններ վերցնելիս և հզորությունն օգտագործելիս պետք է ավելի զգուշավոր լինի: Երկիրը չի շրջվի դեպի մեկուսացում, բայց աշխարհը փոխելու ամբարտավան ցանկությունը, որով նշանավորվեց միաբևեռ դարաշրջանը, մարել էր մինչև Դոնալդ Թրամփի իշխանության գալը: Այն այլևս չի վերադառնալու, որքան էլ մեծ լինի վերադարձնելու՝ նոստալգիկ նեոկոնսերվատիվների ցանկությունը:

Այն այլևս չի վերադառնալու, որքան էլ մեծ լինի վերադարձնելու՝ նոստալգիկ նեոկոնսերվատիվների ցանկությունը:

Պարզ է, որ ԱՄՆ արտաքին պաշտպանական քաղաքականությունը կկենտրոնանա Չինաստանի վրա: Միաժամանակ փորձ է արվելու Չինաստանին գերազանցել առաջատար տեխնոլոգիաների ոլորտում: ԱՄՆ-ը նաև կխոչընդոտի Ասիայում Չինաստանի դոմինանտ դիրք գրավելուն: Գործնականում սա նշանակում է Ասիայում ԱՄՆ դաշնակցային կապերի պահպանում, խորացում, հնարավորության դեպքում նաև ընդլայնում, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ Չինաստանը փորձում է իր ազդեցության տակ պահել սահմանակից հարևաններին: ԱՄՆ դիրքերն Ասիայում պահպանելը հեշտ չի լինելու, քանի որ հեռավորությունը մեծ է, Միացյալ Նահանգների ասիացի դաշնակիցները ցանկանում են պահպանել տնտեսական կապերը Չինաստանի հետ:
Այս կոալիցիան պահելու համար ամերիկյան դիվանագիտությունից կպահանջվի ճարպկություն: Ի դեպ, հաջողությունն այդքան էլ երաշխավորված չէ, բայց այս ուղղությամբ աշխատելը սխալ չէ, քանի որ Չինաստանը նույնպես խնդիրների հետ է բախվելու: Չինաստանի դաշնակից-հարևանների մեծ մասը չի ցանկանում, որ Պեկինը դոմինանտ լինի տարածաշրջանում:
Շարունակությունը սկզբնաղբյուր կայքում։

---

Հետևեք newmag-ին Telegram-ում և Instagram-ում

---