Բացառիկ հարցազրույց Մանուշյանների առաջին հուշագիր, պոետ Մարկ Դըլուզի հետ (տեսանյութ)

Միսաք Մանուշյանի մասին նրա կնոջ՝ Մելինեի հուշերը կես դար առաջ նրանից լսել ու գրի է առել Մարկ Դըլուզին։ Նրանք հանդիպում էին Մելինեի տանը՝ Փարիզի 9-րդ թաղամասում, Կոնդորսե փողոցի վրա գտնվող նրա բնակարանում.

«Գիտեք, սրանք 50 տարվա հուշեր են։ 50 տարին երկար ժամանակ է։ Հիշողությունները շատ հեռվից են գալիս։ Նա ինձ համար միշտ թեյ էր պատրաստում, փոքրիկ թխվածքաբլիթներ, այդ ամենը դնում էր փոքրիկ կլոր սեղանին, մենք նստում էինք լուսամուտի մոտ, ես միացնում էի իմ ձայնագրիչը, ինչպես նա էր ասում՝ «քո այդ մեքենան», երբեմն էլ ասում էր՝ «անջատիր քո այդ մեքենան», քանի որ ուզում էր ինձ ինչ-որ բաներ ասել... »։

Միսաքի մասին Մելինեի հուշերն առաջին անգամ տպագրվել են կես դար առաջ։ Գիրքը կոչվում էր «Մանուշյան»։ Newmag֊ի վերահրատարակած գրքում ընդգրկվել են նոր փաստաթղթեր, նոր փաստեր ու նոր բացահայտումներ Ֆրանսիայի հայ ազգային հերոսի մասին.

«Մելինեին երկու անգամ եմ տեսել արտասվելուց. Առաջին անգամ, երբ պատմում էր, թե ինչպես է պատերազմի ժամանակ ստիպված ընդհատել հղիությունը։ Դա ինքն էր որոշել, Միսաք Մանուշյանը համաձայն չի եղել։ Երկրորդ անգամ Մելինեն արտասվեց, երբ պատմում էր, թե ինչպես է Հայաստանից հեռանալիս մի տղամարդ իրեն մանուշակներ նվիրել՝ ասելով, որ այդ ծաղիկն իր աչքերի գույնն ունի»։

Դըլուզին վստահ է, որ այս գրքի շնորհիվ բոլորը կճանաչեն Մանուշյան պոետին, մտավորականին։ Ցավում է, որ Ֆրանսիան գիտի միայն ազատության մարտիկ Միսաքին.

«Միսաքը զինվորական չէր։ Նա պայքարի մարտիկ էր, քաղաքական մարտիկ, բայց ռազմական գործիչ չէր, նրա բնույթի մեջ չէր մարդ սպանելը, կռվելը, զենք կրելը։ Ամենևին։ Նա դա արել է անհրաժեշտությունից դրդված։ Հերոսի պատմական կերպարը կարծես ճնշել է հումանիստի կերպարին, և դա անձնապես ինձ համար ցավալի է»։

Գրքի բնօրինակն ու առաջին տարբերակը հրատարակվել է 1974 թվականին։ Այն վաղուց սպառվել է։ Բայց 2023 թվականին ֆրանսիական «Պարանտեզ» հրատարակչությունը գիրքը նորից հրատարակեց։ Հրատարակչության բաժնի ղեկավար, թարգմանիչ Հուրի Վարժապետյանի խոսքով, այդ տարբերակում ընդգրկել են նոր փաստաղթեր, փաստերու նոթեր.

«Առաջին մասը Մելինեի հուշերն են, նոթեր ավելացրեցինք։ Երկրորդ մասում կան փաստաթղթեր բացառիկ, որ բնավ չեն հրատարակվել, շատերը նույնիսկ չգիտեն, որ կան նման փաստեր»։

«Միսաք Մանուշյան. ականատեսի աչքերով» գրքում մանրամասն ներկայացվում է, թե ինչպես Միսաք Մանուշյանը դարձավ դիմադրության շարժման գլխավոր դեմքերից մեկը։ Պատմական, հետաքննական ու լրագրողական այս հուշագրությունը կպատմի Միսաքի ու Մելինեի, նրանց ապրած ժամանակաշրջանի մասին։

Կարդացեք նաև

• Ֆրանկոֆեստին տեղի կունենա Մելինե Մանուշյանի «Միսաք Մանուշյան. ականատեսի աչքերով» հուշագրության շնորհանդեսը (թրեյլեր)
• Տեղի ունեցավ «Միսաք Մանուշյան. ականատեսի աչքերով» գրքի հեռուստաշնորհանդեսը (տեսանյութ)