Սկսելով պատերազմից հետոն՝ հատվածներ «Ինքնագիր» գրական հանդեսի 10-րդ համարից

խոսել սիրո մասին, երբ շուրջդ խորացող պատերազմ է ու զբոսաշրջային ավտոբուսներ, որոնք շարունակ, շարունակ երգող տղաների են տանում առաջնագիծ. Այնտեղ, ուր Արցախն է, այնտեղ, ուր պատերազմեց, հետո արագ ծերացավ հայրս, այնտեղ, ուր պատերազմում են եղբայրներս, անտեղ, ուր հյուծվեց մայրս, այնտեղ, ուր խաղաղ ենք սահմանագծել մեր նյարդաթելերը. ապրելու առմիշտ, ապրել առմիշտ, մի ձև ապրել։ 

ինձ սուզում եմ քո մեջ, որ հակահարձակ լինես, որ արնաքամ լինեմ, որ խեղվեմ, որ ջուր ու կրակ դառնամ, որ քո մեջ քարանամ, քեզանից հատվեմ, որ երկաթե սարդոստայն դառնամ, որ չճկվես ամեն հակառուսաեվրոպական քամուց։

քո վերադարձի համար համար մարյրդ ու քույրդ ծոմ են պահել, խնամել քո սիրելի  այգին, անգիր են արել պետական շենքերի առաստաղերի բարձրությունը ու միշտ, միշտ աղոթել են

տղադ ասում ա՝

պա, ոչնչացրել ես թշնամուն, այսինքն՝ սպանե՞լ ես,

պա, ձմեռ պապիկին էլ ա թուրքը սպանել

Լուսինե Եղյան, «երկիր-պատ»  

Որքա՛ն ցավ կար այնտեղ։ Արմատներով բարձրացող ավիշը համ ուներ՝ դա՞ռն էր, քա՞ղցր, աղի՞...Չգուշակեց. ուրիշ էր։ Ցնցվեց ու հասկացավ, որ այն արդեն իր ներսում է՝ կենդանի ու շնչող, ինչպես բաբախող սիրտը։ Այն չէր լսվում, տեսնել հնարավոր չէր, սակայն կար ու պատեպատ էր դիպչում իրեն ողջ պահելու, իր հետ, իր բոլոր-բոլոր որդիների հավաքական պատկերը պահպանելու, վերարտադրելու և ներկան ու հետոն ապրեցնելու համար։ Քանի-քանի անգամ էր արտաբերել այդ բառը, լսել, սովորել, սակայն զգացե՞լ էր այն, ինչպես կրծքից դուրս հոսող կաթի առաջին շիթն է զգում դեռատի մայրը։ Եվ հիմա հայրենիքն այստեղ էր՝ իր ոտքերի տակ, որպես նախասկիզբ, որպես վերջաբան, որպես բառ ու իմաստ։

-Մի՛ գնա։ Տրամաբանությամբ այդ ամենն ըմբռնել  հնարավոր չէր։ Տրամաբանության մեջ հոգի չկար, հոգին ավելի խորն էր՝ այնտեղ, որտեղ նրա զգացմունքներն էին և բանականությունը, որպես ապրողների և մեռնողների աներևույթ ժառանգություն, որ հիմա նաև իրենն էր։  

Նարինե Կռոյան, «Ճանճերի ժամանակը» 

Անկողմնում շուռումուռ եկավ։ Որդու փողն են ստացել...Թե ինքն ինչի չմեռավ 93-ին, չգիտի։ Այ, կզոհվեր, իր փոխարեն գոնե հաղթանակը կգար տուն։ Իսկ հիմա պիտի տունը վառի, որ թշնամին գա, ու թշնամին ուրախ ապրի իր տան մեջ։ Չի կարող նման բան լինել։ Տուն չկա։ Թշնամու համար տուն չկա, ու ծանր պիտի լինի հողը, պիտի վառի, անիծի ու կուլ տա նրանց, պիտի տափը մտնեն ու դուրս չգան. Աստծո պատժին էլ եթե չհավատաս, ապրելդ էլ իմաստ չունի։ Բայց տեսնես կվերադառնա՞։  

Խորը հոգոց հանեց։ Աչքերը փակեց, որ քնի։ Քնի, որ ուժ հավաքի։ Ուժ հավաքի, որ գնա։ Գնա, որ նորոգի։ Նորոգի այն տունը, որն իրենը չէ։ Նորոգի, որ ինքն էլ մի օր նոր տուն ունենա։ Նորոգի, որ մի օր վերադառնա այն տունը, որ շինել է Վարպետը։  

Սյունե Սևադա, «Տունը, որ շինել են»  

Այնպիսի մի լռություն է հաստատվել, որ վախենում եմ՝ էլ ոչինչ երբեք չշարժվի տեղից։ Սկսված տողերը մնում են կիսատ։ Յուրաքանչյուր նոր բառը մի քիչ ավելի կաճ է նախորդից։ Գործարանի պատկերը՝ բաց, կլանող իր երախով, դարձել է չնահանջող մի մղձավանջ։ Ո՛չ, չհաջողվեց բառերը տանել այնտեղ. Նրանք հեռացան այլակերպ լարերի կեղծիքը դրժած լարախաղացի հետ, հեռացան կես ճանապարհից։ Ես չունեմ երկար, սպիտակ, մուշտակ՝ ասեղնագործ անտառների համար։ Բայց ձմեռն ամեն օր եթերային ցախավելներ է շարժում երկնքում։ Ինձ համար, հուշում են աստղագուշակները, ինձ համար։

Ձյունը սկսում է տեղալ, երբ լռությունը դառնում է իսկական, երբ լռությունը չի հավատում պարաններին։ Շաբաթն ու կիրակին նմանվել են կալանավայրից փախչող շրջմոլիկների։ Քայլում են զառանցող հրճվանքով։ Ու իրենց խոր քնում ժպտում են վարսավիրանոցի լքված ցուցափեղկերը, պատվում են երազների ջերմող եղյամով։  

Շուշանիկ Թամրազյան, «Աստղագուշակներն ինձ համար»

Կարդացեք նաև

• Newmag-ը վերսկսում է նորանկախ Հայաստանի ամենահայտնի «Ինքնագիր» գրական հանդեսի հրատարակությունը
• Ինչ է սպասվում ձմռան ամենագրքոտ ու գրքառատ օրը. Newmag-ի թիմը՝ «Բարի լույս» ծրագրում (տեսանյութ, լուսանկարներ)
• Newmag Winter Fest-ին տեղի ունեցավ «Ինքնագրի» 10-րդ համարի շնորհանդեսը (լուսանկարներ, տեսանյութ)
• Ինչու Վիոլետ Գրիգորյանը մտափոխվեց ու ինչպես կրկին հրատարակվեց նորանկախ Հայաստանի ամենահայտնի գրական հանդեսը