«Աշխարհն ու մենք» խորագրով շարունակվեց ու ամփոփվեց Newmag-ի ու «Գյուլբենկյան» հիմնարկության երկօրյա Ֆորումը (լուսանկարներ)

Կես դար անց առաջին անգամ հայերեն է հրատարակվել Եդուարդ Սաիդի «Արևելաբանություն» գիրքը։ Արևելագիտության պատմության ու հասարակագիտության ամենաազդեցիկ ու բեկումնային հետազոտությունը հրատարակվել է 1978-ին։ «Օրիենտալիզմ» գրքում մանրամասն ներկայացվում է «եվրոպակենտրոն նախապաշարումը արաբա-իսլամական ժողովուրդների ու մշակույթների նկատմամբ»:

Քննարկման մոդերատորը Գյուլբենկյան հիմնադրամի Հայկական համայնքների բաժնի ղեկավար Ռազմիկ Փանոսյանն էր։ Գրքի թարգմանիչ Մինաս Լոուրյանը կարծում է, որ գործ ունենք հսկայածավալ աշխատանքի հետ. 

«Չափազանց բարդ է նման աշխատանքը ճիշտ շեշտադրումներով թարգմանել ու մեկնաբանել: Նման մասշտաբի աշխատանքը թարգմանելու համար գործը պետք է նաև սիրես: Որոշ բառեր թարգմանելու համար անգամ բնագիր լեզվի բառարաններից եմ օգտվել, ուսումնասիրել ամենայն մանրամասնությամբ: Թարգմանության հարցում չափազանց կարևոր էր խմբային աշխատանքը, հատկապես Մարկ Նշանեանի ներդրումը հսկայական էր: Գիրքը ակադեմիական մակարդակի է, բայց լայն հանրությանը մատչելի լեզվով է գրված»։

ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի արաբագիտության ամբիոնի վարիչ Հայկ Քոչարյանը կարծում է, որ հումանիտար մտքի տեսանկյունից չափազանց կարևոր է այս գրքի հայերեն թարգմանությունը. «Նման գրքերը գալիս են լրացնելու հումանիտար մտքի բացը: Գիտական դիսկուրսի տեսանկյունից կա տեսակետ, որ գիրքն այնքան էլ գիտական չէ։ 

Հեղինակը գրականագետ է ու գրքի հաջողությունը կայանում է նաև նրանում, որ նա պարզ լեզվով բարդիմասին է խոսում: Կարծում եմ գիրքը լայն հանրության համար է, բայց նաև պարտադիր ընթերցանության նյութ է մասնագիտական ընթերցման համար: Դրա համար էլ արևելաբանություն ուսումնասիրող ուսանողները գոնե մեկ անգամ պետք է կարդան այն»։

Արևելագետ, լրագրող Դավիթ Սարգսյանը հայտնեց, որ այս գիրքը համալսարանական տարիներին իր համար ֆունդամենտալ կարևորություն է ունեցել. «Արևելքի մասին Արևմուտքի պատկերացումները մեծապես նաև մեդիայի ներկայացման հետևանքն են: Եթե կամայական ամերիկացի հանցագործին պարզապես հանցագործ են անվանում, ապա նույն հանցագործությունը գործած սիրիացուն կամ եգիպտացուն ահաբեկիչ են կոչում: Արևմուտքում մարդիկ իրական Արևելքը հաճախ չեն ճանաչում և մեդիայի ներկայացրած պրիզմայով են նայում հարցերին»։

Երկրորդ գիրքը, որ ներկայացվեց համաժողովին «Կոտրված վահանն» էր։ Այն Ղարաբաղյան պատերազմի, նախընթաց դիվանագիտության, աշխարհաքաղաքականության, արմատացած պատկերացումների, սպառազինության մրցավազքի ու ռազմական բարեփոխումներին կամ դրանց բացակայության մասին վերլուծությունների ժողովածու է։ 

Հայաստանում և Ադրբեջանում հասարակական ու ներքաղաքական զարգացումներին վերաբերող 16 հոդվածների հեղինակները հայ և արտասահմանցի 17 քաղաքագետներ, պատմաբաններ ու այլ մասնագետներ են։Քննարկման մոդերատորը «Սիվիլնեթի» գլխավոր խմբագիր, պատմական գիտություններիթեկնածու Կարեն Հարությունյանն էր։

Արևելագետ, պատմաբան, ՀԱՀ ասիստենտ, պրոֆեսոր Նաիրա Սահակյանը գրել է գրքի հոդվածներից մեկը։ Նա ուսումնասիրել է հայ քաղաքական առաջնորդների ելույթները ու Արցախի հարցը նրանց խոսույթում. «Ես լսել եմ բազմաթիվ ելույթներ։ Այս հոդվածում ցույց եմ տվել, որ հայ առաջնորդների խոսույթում Արցախը ծամանակի ընթացքում դարձավ ներքին քաղաքական պայքարի թեմա։ Ընդդիմությունն իշխանությանը մեղադրում էր Արցախի հարցը սխալ ուղղով տանելու հարցում և հակառակը։ Ու այդպես հասցվեց մի կետի, որը փակուղային էր»։

Ռազմական վերլուծաբան, հետազոտող Լեոնիդ Ներսիսյանը գրել է անօդաչուների մասին։ Նափորձել է ներկայացնել, թե որքանով էին կարևոր ու որքանով էր ուռճացված անօդաչուների դերն Արցախյան վերջին պատերազմում։ Հոդվածագիրը նաև համեմտություններ է արել ռուս-ուկրաինական պատերազմի հետ. 

«Մեր պատերազմը տևեց 44 օր, ուկրաինական պատերազմն արդեն երեք տարի է` ընթանում է։ Մեր պատերազմներն ունեն որոշ նմանություն։ Ռուս-ուկրաինական պատերազմի առաջին մեկ ամսում բայրաքթարները մեծ նշանակություն ունեցան, բայց հենց ՌԴ-ն անցավ ավելի լուրջ պատերազմի, պարզվեց, որ դրոններն ամեն տեսակի հակաօդային միջոցները կարող են խոցել։ 

Դրանք ամենահեշտ թիրախներն են։ Մեր պարագայում ճգնաժամ եղավ։ Պատերազմը կարճ տևեց, ադապտացվելու ժամանակ չկար։ Առաջին մեծ կորուստները, որ եղան հակաօդային պաշտպանության բացակայության պատճառով էին։Կային նաև կազմակերպչական խնդիրներ»։

Քաղաքական գիտությունների թեկնածու Նարեկ Սուքիասյանն իր հոդվածում անդրադարձել է Ռուսաստանի հետ հարաբերություններին. «Հոդվածում գրել եմ, որ ՌԴ արտաքին քաղաքականության ամենաստաբիլ ուղղությունը հայ-ադրբեջանական քաղաքականությունն է։Դիրքորոշումը այն է, որ Ռուսաստանը չի պատրաստվում հարցը լուծել հօգուտ որևէ մեկի»։

ՀԱՀ պրոֆեսոր Վահրամ Տեր-Մաթևոսյան գրքի առաջին ընթերցողներից է։ Ըստ նրա, այս պահիդրությամբ 44-օրյա պատերազմի մասին սա ամենահամապարփակ վերլուծությունն է. «Դրանից առաջ «Փոթորիկ Կովկասում» գիրքն էր, որը նույնպես հրտաարակել է Newmag-ը։ Բայց այդ գրքում հիմնականում ռուս վերլուծաբաններ էին ու դրանից հետո շատ բան է փոխվել։ 

Այս գրքի հոդվածներում չկան կրկնություններ։ Գիտական առումով շատ պետքական աշխատանք է արվել։ Գրքում արծարծվել են Արցախին վերաբերող գրեթե բոլոր ասպեկտները` Հայաստանի արտաքին ու ներքին քաղաքականությունը, Սփյուռքը, դիվանագիտությունը, ՌԴ-ն, Թուրքիան ու Ադրբեջանը և մշակութային ժառանգությունը»։

«Նոր միտք, նոր թարգմանություն» երկօրյա համաժողովն ամփոփեցին «Գյուլբենկյան» հիմնադրամի Հայկական համայնքների բաժնի ղեկավար Ռազմիկ Փանոսյանը և Newmag հրատարակչության ղեկավար Արտակ Ալեքսանյանը։

Փանոսյանն անդրադարձավ գրքերի կարևորությանը, նպատակին, որի համար հրատարակվել են հայերեն։ ««Կոտրված վահան» գիրքը հրտարակեցինք, քանի որ որևէ լուրջ ուսումնասիրություն, վերլուծություն այս թեմայով չկար։ Կային մեղադրանքներ, բանավեճեր, բայց ոչ գիտական միտք ու վերլուծություն։ Այս երկու օրերին ներկայացված գրքերը պետք է զարգացնեն հայ վերլուծական միտքը»։

Newmag հրատարակչության ղեկավար Արտակ Ալեքսանյանը խոսեց «Գյուլբենկյան» հիմնարկության հետ գործակցության մասին. «Գյուլբենկյան հիմնադրամը միակն է, որ հովանավորում է գրքերի հրատարակություն։ Այս գրքերը պատահական չեն ընտրվել. ունենք հազարավոր զոհեր, այրիացած կանայք, որդեկորույս ծնողներ։ Ունենք տեղահանված արցախցիներ ու չկա մանսագիտական գրականություն, որ նրանք հասկանան, թե ինչպես է պետք ապրել։ 

Մերձավոր Արևելքի մասին ամենակարևոր հարցերից մեկն այն էր, որ հայերի հեռանալով` Մերձավոր Արևելքը փոխում է իր դիմագիծը, հեռանում են քրիստոնյաները։ Այս առումով կարևոր է «Արևելաբանություն» գիրքը։ «Կոտրված վահանը» կարևոր է, որովհետև տալիս է հարցի պատասխանը, թե ինչու պարտվեցինք։ Հուսով եմ` կունենաք նաև պատասխանը, թե ով է մեղավոր ու ով պետք է պատասխան տա»։

Երկու օր՝ գրքերի, գաղափարների և կարևոր քննարկումների շուրջ։ Քննարկումները տևեցին նախատեսվածից երկար` ցույց տալով, որ ընտրված գրքերն ու թեմաները կարևոր են, հարցերը` շատ։ Մասնակիցները բանախոսներին տվեցին նաև իրենց հետաքրող ու հուզող հարցերը։

Կարդացեք նաև

• Մարտին 27-ին և 28-ին Երևանում կանցկացվի բացառիկ համաժողով՝ ՆՈՐ ՄԻՏՔ X ՆՈՐ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆ / Gulbenkian & Newmag book forum խորագրով (տեսանյութ)
• Նոր գիրք, նոր մատենաշար / Newmag-ը ներկայացնում է հեղափոխական աշխատություն. «Արևելաբանություն» (թրեյլեր)
• Newmag-ը ներկայացնում է համաշխարհային ճանաչում ունեցող հոգեբան Բեսել վան դեր Կոլկի New York Times-ի բեսթսելլերը. «Մարմինը ամեն ինչ հիշում է» (թրեյլեր)
• Newmag-ը ներկայացնում է 17 հայ և միջազգային փորձագետի ծավալուն ու շոշափելի աշխատություն՝ «Կոտրված վահան» (թրեյլեր)
• «Նոր միտք, նոր թարգմանություն» ֆորում. օր 1-ին / Հոգեբանական 3 գիրք՝ մարմինն ու հոգին բուժելու համար (լուսանկարներ)