[Նոր գիրք] Հասրաթյան-Մինասյան հիմնադրամի հետ Newmag-ը ներկայացնում է «Օպերացիա «Զոդ». Ինչպես Հայաստանը 1919-ին պահեց Սոթքի բնագիծը» գիրքը (թրեյլեր)

Ինչպե՞ս հայերին հաջողվեց Խորհրդային Հայաստանի կազմի մեջ պահել Գեղարքունիքի մարզը, ինչո՞ւ էին ադրբեջանցիները ցանկանում վերցնել Սևանի տարածքը և ինչ պատահեց ի վերջո: Պատմական հարցադրումների համար պատասխանները փնտրել են հայ հնագետները: Նրանք ուսումնասիրել են 1919 թվականի «Զոդ» օպերացիան: Պատմության մեջ այն հայտնի է միայն մասնագիտական նեղ շրջանակներում: Այս գիրքը բացառիկ է, որովհետև մինչև այսօր ո՛չ հայկական, ո՛չ ադրբեջանական պատմագիտությունն այս թեմային առանձին չի անդրադարձել։

Այս ուսումնասիրությունն ու գրքի հրատարակումն իրականացվել է Հասրաթյան-Մինասյան հիմնադրամի շնորհիվ։ Գիտնականները դրամաշնորհ են ստացել հիմնադրամի «Վերաիմաստավորելով 20-րդ դարի հայոց պատմությունը» ծրագրի շրջանակում։ Գիրքը հրատարակվել է «Մինասյան մատենաշարով»։

Պատմական դեպքերը ծավալվել են Առաջին Հանրապետության գոյության՝ տնտեսական և ռազմաքաղաքական առումներով ծանր ժամանակաշրջանում, երբ Թուրքիան և Ադրբեջանը ռազմական ագրեսիային զուգահեռ իրականացնում էին Հայաստանը ներսից քայքայելու ծրագիր։ Հակապետական շարժումների կենտրոններից մեկը դարձել էր Նոր Բայազետի գավառի Բասարգեչարի շրջանը, այժմյան ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի հարավարևելյան հատվածը։ Թուրք-թաթարական խռովությունները զանգվածային դարձան 1918-ի սկզբին, Արևելյան Հայաստան թուրքական արշավանքին զուգահեռ:

Թուրքաբնակ գյուղերի ապստամբության՝ բախումների ու մարդկանց ունեզրկումով Ադրբեջանը կարողանում է տարածքը փաստացի դուրս հանել պետական վերահսկողությունից և հաստատվում է անիշխանություն։ Ապստամբության կենտրոն դարձնելով Զոդ գյուղը՝ մահմեդական առաջնորդները տարածաշրջանը հայտարարում են Ադրբեջանի մաս։ Գրքում ներկայացվում է Բասարգեչարի «40 օրվա» հերոսական կռիվները, Սիլիկյան եղբայրների դեմ հրեշավոր դավադրությունն ու Հայաստանի Առաջին Հանրապետության ոստիկանական ամենամեծ օպերացիան։

«Օպերացիա «ԶՈԴ»» գրքում ընդգրկված է Ավետիս Գրիգորյանի և Արսեն Բոբոխյանի ուսումնասիրության արդյունքում հայտնաբերված օպերացիայի, Սոթքի շրջանում հայ-թաթարական բախումների և զոդյան դավադրության մանրամասների նոր, փաստական տվյալներ։ Գիտնականներն օգտագործել են ոչ միայն պատմական, այլև բանագիտական ու հնագիտական սկզբնաղբյուրներ, ստեղծել փաստական տվյալների շտեմարան։ Հեղինակները վերակազմել են մարտական գործողությունների աշխարհագրությունը, փաստագրել և քարտեզագրել բախումների վայրերն ու զորքերի տեղաշարժերի ուղղությունները։

Հնագիտական ուսումնասիրությունների ծավալն ընդգրկել է Սոթքի շրջանը, Վարդենիսը, Սոթքի ոսկու հանքերն ու Քարվաճառը: Սոթք-1 բնակավայրի պեղումը ցույց է տվել, որ այդ բլուրը 20-րդ դարում եղել է մի խումբ հայ զինվորականների գերեզմանատունը: Նրանք զոհվել են հենց զոդյան դավադրության ժամանակ: Այս աշխատությունը նախ և առաջ մեծ հակահարված է Թուրքիայի պատմաբաններին, քանի որ նրանց թեզերը հիմնված են զուտ ավանդազրույցների վրա, մինչդեռ «Օպերացիա «Զոդ»»-ը պատմագիտական ու հնագիտական հավաստի աղբյուր է՝ ինչպես է Հայաստանը 1919-ին բախումներից հետո կարողացել պահել Սոթքը։

 ՓԱՌԱՏՈՆԻ ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ

Ավետիս Գրիգորյանի, Արսեն Բոբոխյան «Օպերացիա «Զոդ». Ինչպես Հայաստանը 1919-ին պահեց Սոթքի բնագիծը» գրքի շնորհանդեսը տեղի կունենա Newmag Winter Fest-ին, Կոնգրես հյուրանոցի Մեծ սրահում, փետրվարի 19-ին, 14։00-ին։

Շնորհանդեսից անմիջապես հետո՝ 15։00-ին, քննարկումների սրահում կմեկնարկի պանելային քննարկում՝ նվիրված «Հայ-ադրբեջանական սահմանազատում. Պատմական փորձն ու հեռանկարները» թեմայով։

Կարդացեք նաև

• Փետրվարի 19-ին տեղի կունենա Newmag Winter Fest 2022-ը. ավելի քան 10 ժամ գրքերի շնորհանդեսներ ու հետաքրքիր քննարկումներ
• [Նոր գիրք] Newmag Winter Fest-ին տեղի կունենա «Մարդիկ և մեքենաները. հայկական առաջին համակարգիչների ստեղծման պատմությունը» գրքի շնորհանդեսը (թրեյլեր)​​​​​​
• [Նոր գիրք] Newmag Winter Fest-ին տեղի կունենա Սուրեն Սարգսյանի «Հայաստանն ու Բուշն անձամբ» գրքի շնորհանդեսը (թրեյլեր)
• [Նոր գիրք] Newmag Winter Fest-ին տեղի կունենա «Մանյունյա» գրքի 2-րդ մասի շնորհանդեսը (թրեյլեր)