Ճարտարապետական 5 կոթող, որոնք Ֆենիքս Դարբինյանի մտքի թռիչքի արդյունքն են (լուսանկարներ)

ՀՀ վաստակավոր ճարտարապետի նախագծերով և քաղաքապետ Գրիգոր Հասրաթյանի նախաձեռնությամբ արդիականացվել է Երևանի կենտրոնը, կառուցվել՝ «Անի» հյուրանոցը, վերակառուցվել՝ Աբովյան փողոցի՝ Թումանյան և Մոսկովյան  փողոցների միջև ընկած հատվածը, Օղակաձև զբոսայգին՝ Մեծ շատրվանով։ Նա նախագծել  և կառուցել է Երևանի տարբեր հատվածներում, բարդ տեղանքի տարբեր տեղամասերում՝ Արարատյան դաշտի հարթության, կենտրոնական պողոտայի վրա, Հրազդանի  կիրճում: «Ֆենիքս Դարբինյան»  գրքում մանրամասն ներկայացված են վաստակաշատ ճարտարապետի բազմաթիվ այլ կառույցներ ու նախագծեր՝ ժամանակաշրջանի համատեքստում։

Անի հյուրանոցի ճարտարապետը Ֆենիքս Դարբինյանն է: Անվանումը խորհրդանշում է Բագրատունիների թագավորության մայրաքաղաք Անին, որի զինանշանը զետեղված է հյուրանոցի պատկերանշանի վրա: 1960-ականներին շինություններից շատերը կոչվում էին Արևմտյան Հայաստանի անուններով:

Երբ Խրուշչովը 1961 թվականի մայիսի սկզբին եկավ Հայաստան, Գագարինի թռիչքից ընդամենը երեք շաբաթ անց, նրա այցին ընդառաջ կառուցվել էր բետոնե հորինվածքով «Որորը»(«Չայկա»)՝ թռչելու պատրաստ թևերը պարզած: Այն ազատ թռիչքի, ստալինիզմի խավարից ազատագրվելու խորհրդանիշն էր։

Ֆենիքս Դարբինյանի նախագծով կառուցվում է մանկական առաջին սրճարանը: Այն գտնվում էր Երկաթուղու հարևանությամբ: Վեր է խոյանում բարձունքի վրա ՝ պատուհանները նայում են դեպի գետը: Սրճարանի ապակյա պատերը զարդարված են մետաղական վիտրաժներով, որոնք ունեն կենդանիների պատկերներով քառակուսի ներդիրների տեսք։ Հետագայում մետաղն ավելի հաճախ ենք հանդիպում  Ֆենիքս Դարբինյանի ստեղծագործություններում:

Ֆենիքս  Դարբինյանի նշանավոր, բայց ոչ ամբողջապես ավարտած նախագծերից  է Պատանի մարմնամարզիկների դպրոցը։ 1950-ականների վերջին  Հրանտ  Շահինյանը Երևանում հիմնեց  Պատանի մարմնամարզիկների դպրոցը։ 1963  թվականին Ֆենիքս  Դարբինյանի արվեստանոցում նախագծվեց «Շահինյան դպրոցի» համալիրը։ Հանրապետական մարզադաշտի մոտ գտնվող կառույցը բաղկացած էր երեք շենքից ՝ մարզական սենյակներով, երկու զուգահեռանիստից և մարզական մեծ դահլիճից։

Այսօր Ֆենիքս Դարբինյանի կառույցների մեծ մասն ավերված կամ խաթարված է: Ամբողջովին քանդված է «Փարվանա» սրճարանը, որի ճարտարապետությունը հայկական մոդեռնիզմի առաջին հռչակումներից մեկն էր:

Համեմատաբար քիչ են տուժել Կիևյան փողոցի բնակելի շենքերի ճակատները։ Բարեբախտաբար, հաջողվել է պահպանել կենտրոնական շուկայի շքամուտքի ձուլածո զարդաճաղերը։ 

Կարդացեք նաև

• «Գրքարվեստ» միջազգային մրցույթում Newmag-ն արժանացել է հատուկ մրցանակի
• «Գրքարվեստ» 19-րդ միջազգային մրցանակաբաշխությանը Newmag-ի «Ֆենիքս Դարբինյան» գիրքն արժանացել է «Հատուկ մրցանակի» (լուսանկարներ)
• «Ֆենիքս Դարբինյան» գիրքը հրատարկվեց Հասրաթյան-Մինասյան հիմնադրամի հետ գործակցությամբ։ Երբ է այն ստեղծվել և ինչ ծրագրեր է անում (տեսանյութ)
• Ֆենիքս Դարիբինյան՝ մեկ քաղաքի ճարտարապետը (տեսանյութ)
• Ֆենիքս Դարիբինյանը համոզված էր՝ Թամանյանական շունչն անպակաս պետք է լիներ Երևանից (տեսանյութ)
• Ինչու էր Ֆենիքս Դարբինյանը Կոմիտաս լսում նախագծելիս. բացառիկ հարցազրույց նրա ժառանգի հետ (տեսանյութ)
• Մենք քանդում ենք ոչ միայն անցյալը, այլև ապագան. Կարեն Բալյանը՝ հայ ճարտարապետության ներկայի մասին (տեսանյութ, լուսանկարներ)
• Այս գիրքը սթափեցնող հիշեցում է` ճարտարապետական նմուշները պահպանվել են միայն լուսանկարներում (տեսանյութ)
• Կարեն Բալյանն իր նոր գրքի, Ֆենիքս Դարբինյանի վերացած ժառանգության և Երևանի ճարտարապետության մասին (տեսանյութ)